Document Type : Research Paper
Authors
Abstract
Pseudomonas bacteria are the most important plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) in different crop plants. In this study, thirty eight Pseudomonas bacteria isolated from corn rhizosphere grown in different parts of Khorasan Razavi province. Initially, all isolates were identified by using recommended physiological and biochemical tests. The results showed that most of Pseudomonas isolates were similar to Pseudomonas fluorescens and Pseudomonas aeruginosa. The potential sidrophore production of all Pseudomonas isolates was evaluated using CAS-agar solid medium. The results of this part of experiment showed that the ratio of halo to colony diameter varied from 0.7175 to 4 after four days of incubation at 27 oC. The quantity of sidrophore production of Pseudomonas isolates was also measured by using spectrophotometry method. The results revealed that the amount of sidrophore production changed from 0.96 to 132.5 µML-1 among Pseudomonas isolates. The effect of sidrophore–iron complexes on growth of corn plant was investigated in a hydroponic system under green house condition. The results showed that chlorophyll content, shoot and root dried weights significantly increased when sidrophore–iron complexes was applied to corn plant. The effect of sidrophore-iron complex took out from Pseudomonas fluorescens on iron uptake in corn plant was similar to Fe–EDTA complex. The effect of sidrophore-iron complex extracted from P16 isolate on iron uptake was significantly higher compare to control treatment.
Keywords
جداسازی، شناسایی و ارزیابی تولید سیدروفور در باکتریهای سودوموناس و تأثیر آن بر رشد ذرت در محیط آبکشت
فاطمه طهماسبی٭،1، امیر لکزیان1،کاظم خاوازی2 و علی پاکدین پاریزی3
1 مشهد، دانشگاه فردوسی، دانشکده کشاورزی، گروه علوم خاک
2 تهران، مؤسسه تحقیقات آب و خاک
3 مشهد، دانشگاه فردوسی، دانشکده کشاورزی، گروه بیوتکنولوژی
تاریخ دریافت: 27/10/90 تاریخ پذیرش: 9/7/91
چکیده
باکتریهای سودوموناس از مهم ترین باکتریهای ریزوسفری افزایش دهنده رشد گیاه (PGPR) میباشند. در این تحقیق 38 جدایه سودوموناس از ریزوسفر خاک اطراف محیط رشد ریشه ذرت در مناطق مختلف استان خراسان رضوی جداسازی شدند. ابتدا تمامی جدایهها با آزمونهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی شناسایی شدند. همه جدایهها مشابه باکتریهای سودوموناس فلورسنت و سودوموناس آریژینوزا بودند. برای ارزیابی توان تولید سیدروفور جدایهها از محیط جامد CAS- آگار استفاده شد. نتایج نشان داد که متوسط نسبت قطر هاله به قطر کلنی از 7175/0 تا 4 پس از 4 روز نگهداری در دمای 27 درجه سانتی گراد متغیر بود. ارزیابی کمی سیدروفور نیز به روش اسپکتروفتومتری انجام شد. نتایج نشان داد که مقدار کمی سیدروفور از 96/0 تا 5/132 میکرومولار متغیر بود. همچنین تأثیر کمپلکس های آهن- سیدروفور بر رشد ذرت در محیط آبکشت در شرایط گلخانهای مطالعه شد. نتایج نشان داد که تأثیر کاربرد کمپلکسهای آهن- سیدورفور، میزان کلروفیل، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه گیاه ذرت و غلظت آهن در اندام هوایی گیاه را به طور معنی داری افزایش دادند. تأثیر کلات سیدروفور- آهن به دست آمده از سودوموناس فلورسنت بر جذب آهن در گیاه ذرت مشابه کمپلکس آهن با اتیلن دی آمین تترا استیک اسید (Fe-EDTA) بود. تأثیر کلات سیدروفور- آهن استخراج شده از جدایه P16 بر جذب آهن به طور معنیداری در مقایسه با تیمار شاهد نیز بیشتر بود.
واژههای کلیدی: ذرت، سیدروفور، کلات سیدروفور- آهن، باکتری سودوموناس
٭ نویسنده مسئول، تلفن: 09354587480، پست الکترونیکی: fa_tahmasebi63@yahoo.com
مقدمه
آهن سه ظرفیتی که فرم غالب آهن در طبیعت است دارای حلالیت ناچیزی است (18-10 مولار در pH برابر 4/7) و عملاً قابل جذب برای گیاهان و میکروارگانیسمها نمیباشد (22). همچنین میزان آهن در خاک در ارتباط با میزان فسفر و کلوئیدهای خاک است. بنابراین غلظت آهن قابل دسترس برای موجودات زنده در خاکهای کشاورزی (به علت مصرف بالای کودهای فسفره) معمولاً پایین است (16). غلظت پایین آهن در محلول خاک به همراه نیاز بالای موجودات هوازی (گیاهان و میکروارگانیسمها) به آن و همچنین فراوانی ریزجانداران در ریزوسفر منجر به رقابت شدیدی برای آهن میشود (12). تحت شرایط کمبود آهن، جذب آهن توسط ریزجانداران و گیاهان عموماً به عوامل کلات کننده برای حل و انتقال آهن غیرآلی (معدنی) وابسته است. بیشترین و متنوعترین کلاتهای بیوسنتزی، سیدروفورهای میکروبی و به نسبت کمتر فیتوسیدروفورهای تولید شده به وسیله گرامینهها میباشند (11). سیدروفورها ترکیباتی با وزن مولکولی کم (کمتر از 1000 دالتون) با میل ترکیبی بالا برای آهن سه ظرفیتی میباشند که توسط باکتریها از جمله سودوموناسهای فلورسنت برای حل کردن آهن سه ظرفیتی در محیط خارج سلولی ترشح میشوند (21). در تحقیقی که توسط وانسوت و همکاران انجام شد تأثیر کمپلکس آهن- پایووردین بر مقدار آهن Arabidopsis thaliana با کلات Fe-EDTA مقایسه گشت. آهن کلات شده با پایووردین در مقایسه با Fe-EDTA به مقدار بیشتری در گیاه Arabidopsis thaliana اندازهگیری شد و به صورت معنیداری منجر به افزایش رشد و میزان کلروفیل در گیاه گردید. همچنین نتایج آنها نشان داد که در تمام شرایط آزمایش (ژنوتیپهای مختلف گیاه و غلظتهای متفاوت آهن) مقدار آهن به طور معنی دار در ریشه بیشتر از ساقه بود (29). نتایج مطالعه تأثیر سیدروفور پایووردین بر روی رشد گیاهان شیرینک، ذرت و اسفناج نشان داد که سویه 7NSK2 از باکتری سودوموناس آریژینوزا که دارای توانایی تولید پایووردین میباشد نسبت به موتانت فاقد تولید پایووردین آن (MPMF1)، اثر سودمندی روی رشد گیاهان داشت. نتایج یک تحقیق دیگر نشان داد سویه 7NSK2 باعث کاهش معنیداری در جمعیت قارچهای مستقر برروی ریشه و اندوریزوسفر (خاک زیر محل رشد ریشه) گردید، درحالی که موتانت MPMF1 تأثیری بر روی جمعیت قارچی نداشت. بررسی و ارزیابی نتایج به دست آمده این فرضیه را ثابت کرد که تولید فعال پایووردین در محیط رشد ریشه یک پیشنیاز برای تحریک رشد گیاه توسط سویه 7NSK2 بود (26). در یک تحقیق بارنیس و همکاران مشاهده کردند که گیاه پنبه قادر به جذب آهن از سیدروفور دفریکسامین ب (DFOB) بوده و ذرت نیز به مقدار کمتر آهن را از این سیدروفور جذب کرد (5). کلین و همکاران نیز نشان دادند که گیاه آفتابگردان قادر به جذب مستقیم آهن پیوند شده به دفریکسامین ب از طریق ترشح ترکیباتی در ریزوسفر برای احیاء بیولوژیکی Fe(III)-DFOB به Fe(II)-DFOB بود و توانست بر علایم کلروز غلبه کند، در حالی که سورگوم علایم کمبود آهن را نشان داد (9). بنابراین با توجه به ارزیابی کلی نتایج مطالعات گذشته می توان گفت که باکتریهای سودوموناس فلورسنت از طریق تولید سیدروفور نقش مهمی در افزایش تحرک و قابلیت جذب آهن در شرایط کمبود و همچنین رشد گیاه دارند. لذا این تحقیق با هدف شناسایی باکتریهای برتر تولید کننده سیدروفور و بررسی تأثیر سیدروفور ترشح شده بر میزان جذب آهن در ذرت انجام شد.
مواد و روشها
الف - اندازه گیری تولید سیدروفور با استفاده از CAS- آگار: برای ارزیابی تولید سیدروفور از تلقیح جمعیت تنظیم شده باکتریها در محیط CAS- آگار استفاده گردید. تهیه این محیط بر اساس روش اصلاح شده الکساندر و زوبرر میباشد (4). برای تهیه این محیط چهار محلول (محلول معرف Fe-CAS، محلول بافر، محلول غذایی و محلول کازوآمینواسید) به طور مجزا تهیه، استریل و سپس باهم مخلوط شدند. پس از جامد شدن محیط کشت، مقدار 100 میکرولیتر از کشت مایع باکتریها در محیط کشت KingB به صورت نقطهای در مرکز پلیتها تلقیح شد. پلیتهای تلقیح شده در دمای 28 درجه سانتیگراد نگهداری شدند. توانایی تولید سیدروفور باکتریها از روی تغییر رنگ بسیار واضح محیط CAS- آگار از آبی به نارنجی مشخص شد. قطر کلنی باکتریها و هاله نارنجی رنگ تشکیل شده در اطراف کلنی در فواصل زمانی 24، 48، 72 و 96 ساعت اندازه گیری گردید. همچنین نسبت قطر هاله به قطر کلنی باکتریها تعیین گشت.
= A میزان جذب = ε ضریب جذب مولی
= B قطر کوت =C غلظت ماده
آزمایش به صورت طرح کاملاً تصادفی شامل 11 تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 7 کمپلکس سیدروفور-آهن ΙΙΙ تهیه شده از جدایههای P16، P33، P34، P42، P47، Pf و PA و همچنین محلول FeCl3، محلول Fe-EDTA، محیط کشت سوکسینات بدون باکتری (Suc) و شاهد که محلول غذایی هوگلند بدون آهن (Control) بود. pH محلول غذایی با استفاده از کربنات کلسیم (1/0 گرم در لیتر) در 2/7 تا 4/7 تنظیم شد (10). غلظت نهایی آهن در تیمارهای آزمایش ppm 5 بود. به منظور انجام آزمون گلخانهای از بذرهای ذرت رقم 704 سینگل کراس استفاده شد. محلولهای غذایی و تیمارهای آزمایش هر هفته به مدت 4 هفته به صورت تازه تهیه و تعویض گردید.
پس از گذشت 1 ماه از دوره رویشی و پدیدار شدن علائم کمبود آهن، غلظت کلروفیل با استفاده از دستگاه کلروفیلمتر (Spad) اندازهگیری شد. به این منظور در هر گیاه برگ دوم از بالا انتخاب شد و در سه نقطه از برگ میزان کلروفیل قرائت و سپس میانگین سه قرائت به عنوان محتوای نسبی کلروفیل در گیاه مورد نظر ثبت گردید. سپس نمونهها در آون در دمای 70 درجه سانتیگراد به مدت 3 روز قرار داده شد و وزن خشک ریشه و اندام هوایی اندازهگیری گردید. پس از آن اندام هوایی با روش هضم تر عصارهگیری شد و غلظت آهن در عصاره با استفاده از دستگاه جذب اتمی (مدل Shimadzu AA-670) اندازهگیری شد. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین دادهها با استفاده از نرمافزار MSTAT-C و با استفاده از آزمون دانکن در سطح 1 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
ارزیابی تولید سیدروفور در محیط کشت CAS- آگار: از مجموع 70 باکتری جداسازی شده از ریزوسفر ذرت با کاربرد آزمونهای بیوشیمیایی، 38 باکتری به عنوان جنس سودوموناس شناسایی شدند. تمام 38 جدایه بومی و سویه های Pf و PA قادر به رشد در محیط CAS- آگار و تولید سیدروفور بودند. رنگ هاله تشکیل شده از نارنجی پررنگ تا زرد متغیر بود. هاله نارنجی رنگ تشکیل شده در اطراف جدایه P16 که نمایانگر تولید سیدروفور میباشد در شکل 1- الف نشان داده شده است. این تمایز در تغییر رنگ میتواند در ارتباط با تفاوتهای ساختمانی در انواع سیدروفورهای ترشح شده باشد. دو گروه بزرگ از سیدروفورها شامل هیدروکسامات و کتکولیت در pH طبیعی (pH محیط CAS- آگار)، با آهن سه ظرفیتی تشکیل کمپلکس داده که این امر با تغییر رنگ محیط CAS- آگار قابل مشاهده میباشد (23). بنابراین تغییر رنگهای متفاوت در محیط CAS-آگار به تولید سیدروفورهای مختلف توسط میکروارگانیسمها اشاره دارد و شدت رنگ معمولاً با غلظت سیدروفور مرتبط می باشد (شکل 1- ب). در مورد جدایهها، نسبت قطر هاله به کلنی در روز اول از 01/0 تا 67/3، در روز دوم از 55/0 تا 28/4، در روز سوم از 6/1 تا 25/4، در روزچهارم از 2/1 تا 3/4 و به طور متوسط از 7175/0 تا 4 متغیر بود. بیشترین متوسط نسبت قطر هاله به کلنی 4 بود که مربوط به جدایه P16 بود. پس از آن جدایه Pf با متوسط نسبت قطر هاله به کلنی 9875/3 بیشترین تولید سیدروفور را نشان داد. 45 درصد از جدایه ها نسبت قطر هاله به کلنی بیشتر از حد متوسط (74/2) داشتند. مشخصه عمومی سودوموناسهای فلورسنت تولید پیگمانهایی است که در برابر نور فرابنفش با طول موج کوتاه (254 نانومتر) به ویژه در شرایط کمبود آهن خاصیت پرتوافشانی دارند. این پیگمانهای فلورسنس و محلول در آب از جمله انواع مهم سیدروفورها هستند (15). ارزیابی توان تولید سیدروفور باکتریهای سودوموناس عموماً در محیط کشت CAS- آگار انجام میشود که توسط اسکوین و نیلندز ارائه شده است (25). رقابتی که در محیط CAS برای پیوند با آهن بین کمپلکس فریک معرف رنگی به نام کروم آزورل S (CAS)، دترجنت هگزا دسیل تری متیل آمونیوم بروماید (Hexadecyltrimethyl-ammonium bromide (HDTMA)) و یک کلاتکننده یا سیدروفور میکروبی بوجود میآید اساس ارزیابی تولید سیدروفور در این محیط میباشد. به نظر میرسد تغییر رنگ معرف CAS از آبی به نارنجی در اثر برداشتن آهن از این معرف توسط سیدروفور ایجاد میشود. نتایج حاصل از ارزیابی توان تولید سیدروفور توسط عباس زاده دهجی نشان داد که تمام سویههای سودوموناس توانستند بر روی محیط کشت CAS- آگار هالههای نارنجی رنگ که دلیلی بر تولید سیدروفور است، ایجاد کنند. متوسط نسبت قطر هاله به کلنی در سویهها بین 37/0 تا 73/2 متغیر بود (3). آزمایشات رسولی صدقیانی و همکاران نیز نشان داد که 201 سویه از سودوموناسهای فلورسنت جدا شده از ریزوسفر گندم همگی توان تولید سیدروفور داشتند و نسبت قطر هاله به کلنی در این سویهها بین 21/2 تا 96/3 متغیر بود (1).
Pfباکتری |
PAباکتری |
الف ب
شکل 1-الف- هاله سیدروفوری باکتریP16 در محیط آبی CAS- آگار
شکل 1-ب- تمایز در تغییر رنگ محیط کشت CAS- آگار توسط باکتری Pf و PA
شکل 2- محیط کشت سوکسینات تلقیح شده با باکتریهای سودوموناس در مقایسه با شاهد
جدول 1- نتایج تجزیه واریانس تیمارهای آزمایش
منابع تغییر |
درجه آزادی |
میانگین مربعات |
||||
میزان کلروفیل (بدون واحد) |
وزن خشک ریشه (گرم) |
وزن خشک اندام هوایی (گرم) |
میزان آهن (پی پی ام) |
|||
تیمار |
10 |
٭٭620/224 |
٭٭632/1 |
٭٭158/7 |
٭٭297/11634 |
|
خطا |
22 |
233/10 |
018/0 |
351/0 |
909/130 |
|
٭٭- معنیدار بودن در سطح 1 درصد
غلظت سیدروفور در روش اسپکتروفتومتری (میکرومول در لیتر) |
شکل 3- همبستگی بین غلظت سیدروفور اندازهگیری شده در روش اسپکتروفتومتری و نسبت قطر هاله به کلنی در روش CAS- آگار
مقایسه نتایج حاصل از روشهای CAS- آگار و اسپکتروفتومتری: نتایج مقایسه دو روش CAS- آگار و اسپکتروفتومتری نشان داد که جدایه P16 که در روش CAS- آگار بیشترین تولید سیدروفور را دارا بود در این روش جزء باکتریهای برتر قرار نگرفت. همچنین باکتری Pf نیز که در روش CAS- آگار پس از P16 بیشترین میزان تولید سیدروفور را نشان میداد در این روش در مرتبه نهم قرار گرفت. جدایههای دیگری نیز غیر منطبق بودن روش CAS- آگار را با روش اسپکتروفتومتری نشان دادند. همان طور که قبلاً ذکر شد روش اسپکتروفتومتری به صورت اختصاصی فقط قادر به تعیین کمی سیدروفور نوع پایووردین است، زیرا سیدروفورهای مختلف در طول موجهای متفاوت قابل تشخیص میباشند. لذا به نظر میرسد جدایههایی که در محیط CAS میزان بالایی از تولید سیدروفور را نشان دادند علاوه بر سیدروفور نوع پایووردین قادر به تولید سیدروفورهای دیگری هستند که عامل تغییر رنگ معرف CAS از آبی به نارنجی میباشند. بنابراین بنظر می رسد که از روی این اختلافات میتوان به تولید و مقدار تولید سیدروفورهای غیر از پایووردین در جدایههای سودوموناس فلورسنت پی برد. در نتایج حاصل از پژوهش شریفی و همکاران نیز نشان داده شد که سویه UTPF76 که در روش CAS- آگار بیشترین میزان تولید سیدروفور را دارا بود، در روش اسپکتروفتومتری باکتری برتر از نظر تولید سیدروفور نبود (2). شکل 3 نشان دهنده ضریب همبستگی بسیار کم بین غلظت سیدروفور اندازهگیری شده در روش اسپکتروفتومتری و نسبت قطر هاله به کلنی پس از 4 روز در روش CAS- آگار میباشد.
نتایج آزمون گلخانه ای: نتایج تجزیه واریانس تیمارهای آزمایش در جدول 1 نشان داده شده است. کلیه پارامترهای اندازهگیری شده نظیر میزان کلروفیل و وزن خشک ریشه و اندام هوایی و همچنین میزان آهن گیاه از نظر آماری در سطح 1 درصد معنی دار بود.
تأثیر کلاتهای مختلف سیدروفور- آهن بر وزن خشک ریشه در گیاه ذرت: بیشترین میزان وزن خشک ریشه ذرت در گیاهان تحت تیمار کلات سیدروفور- آهن سویه Pf مشاهده شد که از نظر آماری با سایر تیمارها به روش دانکن در سطح 1 درصد اختلاف معنیدار نشان داد. پس از آن گیاه تحت تیمار کلات Fe-EDTA و P16 دارای بیشترین میزان وزن خشک ریشه بودند و با گیاه شاهد اختلاف معنیدار در سطح 1 درصد نشان دادند اما با گیاه تحت تیمار FeCl3 اختلاف معنیدار نداشتند. به نظر میرسد تیمار FeCl3 با تأمین بخشی از آهن مورد نیاز گیاه که احتمالاً با کمک فیتوسیدروفور به گیاه منتقل شده است توانسته میزان وزن خشک ریشه را در حد قابل قبولی افزایش دهد. پس از آن گیاهان تحت تیمار سویه P42 و شاهد نسبت به تیمار FeCl3 دارای میزان کمتری از وزن خشک ریشه بودند اگرچه این اختلاف از نظر آماری معنیدار نبود. تیمارهای PA، P33، P34، P47 و تیمار محیط کشت سوکسینات اختلاف معنیداری با هم نشان ندادند. نتایج این بخش نشان داد که وزن خشک ریشه در گیاهان تحت تیمار کلات سیدروفور- آهن سویههای با توان متوسط یا کم در تولید سیدروفور به استثنای تیمار P42 در مقایسه با شاهد کمتر بود و تنها کلات سیدروفور- آهن سویههای برتر باعث افزایش معنیدار در وزن خشک ریشه گیاه ذرت شد (شکل 4). از آنجایی که سوکسینیک اسید موجود در محیط کشت سوکسینات منبع کربن آلی برای قارچ آزوسپریلیوم میباشد (28)، رشد این قارچ در ریشه گیاهان تحت تیمار کلات سیدروفور- آهن سویههای با توان متوسط یا کم در تولید سیدروفور افزایش یافت (مشاهدات گلخانه ای). رشد این قارچ احتمالاً مانع رشد گیاه و در نتیجه باعث کاهش وزن خشک ریشه گردید. اما در تیمارهای Pf، P16، Fe-EDTA و FeCl3 بدلیل انتقال کافی آهن مورد نیاز به گیاه، قارچها از رشد بازمانده و گیاه توانسته است آهن را جذب کرده و بخوبی رشد کند.
b |
d |
d |
c |
d |
a |
d |
b |
bc |
d |
c |
تیمارهای آزمایش |
شکل 4- اثر تیمارهای آزمایش بر میزان وزن خشک ریشه گیاه ذرت
bcd |
f |
f |
def |
f |
a |
ef |
ab |
abc |
f |
cde |
تیمارهای آزمایش |
شکل 5- اثر تیمارهای آزمایش بر میزان وزن خشک اندام هوایی گیاه ذرت
شکل 6- گیاه تحت تیمار FeCl3 (تصویر سمت راست) و گیاه شاهد (تصویر سمت چپ)
a |
bc |
bc |
b |
bc |
a |
b |
a |
b |
c |
c |
تیمارهای آزمایش |
شکل 7- اثر تیمارهای آزمایش بر میزان کلروفیل گیاه ذرت
b |
cd |
cd |
c |
cd |
a |
c |
a |
c |
d |
cd |
تیمارهای آزمایش |
شکل 8- اثر تیمارهای آزمایش بر میزان آهن گیاه ذرت
محتوای نسبی کلروفیل |
شکل 9- همبستگی بین میزان آهن و کلروفیل اندازهگیری شده در آزمون گلخانهای
کلوپر و همکاران گزارش کردند که سیدروفورهای میکروبی میتوانند با افزایش فراهمی آهن در خاک اطراف ریشههای گیاهان رشد گیاه و جذب آهن توسط گیاه را افزایش دهند (14). شارما و جوری نیز در نتایج حاصل از بررسی اثر سیدروفور تولید شده توسط سودوموناسها بر روی جذب آهن در گیاه ذرت مشاهده کردند که جذب آهن در حضور سیدروفور میکروبی تحت شرایط کمبود آهن افزایش یافت (27). میر و بادزیکیویکس نیز نتایج مشابهی در بررسی اثر سیدروفور پایووردین در تأمین نیاز آهنی گیاه مشاهده کردند (7 و 19).
به نظر میرسد نتایج حاصل از ارزیابی تولید سیدروفور باکتریهای سودوموناس فلورسنت در روش CAS- آگار با نتایج حاصل از آزمون گلخانهای مطابقت دارد. همان گونه که در نتایج آزمون گلخانهای مشاهده شد باکتریهای با توان متوسط یا کم در تولید سیدروفور مقدار آهن، کلروفیل و وزن خشک ریشه و اندام هوایی گیاه ذرت را به میزان کمی افزایش دادند، در حالی که باکتریهای برتر تولید کننده سیدروفور به خوبی توانستند فاکتورهای فوقالذکر را افزایش دهند. همچنین به نظر میرسد که نتایج حاصل از تأثیر کلاتهای آهن بر میزان کلروفیل گیاه بیشترین همبستگی را با میزان آهن در گیاه دارد (شکل 9). از آنجایی که یکی از نقشهای آهن در گیاه در سنتز کلروفیل میباشد احتمالاً تأمین آهن برای گیاه توانسته است میزان سنتز کلروفیل در گیاه را افزایش دهد.
نتیجهگیری
نتایج نشان داد که سویههای برتر انتخاب شده از نظر تولید سیدروفور ( Pfو P16)، تأثیر معنیداری (در سطح 1 درصد) بر میزان کلروفیل، میزان جذب آهن و همچنین وزن خشک ریشه و اندام هوایی در مقایسه با شاهد (منبع بدون آهن) در گیاه ذرت داشتند. کاربرد سویه برتر تولید کننده سیدروفور (P16) در مقایسه با شاهد باعث افزایش میزان کلروفیل (تا 61/202 درصد)، میزان جذب آهن (تا 179 درصد)، وزن خشک اندام هوایی (تا 62 درصد) و همچنین وزن خشک ریشه (تا 69 درصد) شد. افزایش جذب آهن را میتوان به علت تأثیر سیدروفور سویههای مذکور در فراهمی آهن برای گیاه دانست.