Document Type : Research Paper
Authors
Agriculture Dept., Payame Noor University, Tehran, I.R. of Iran
Abstract
Cocksfoot (Dactylis glomerata) is a perennial grass that is used for pastures and hay production.Genetic variation for 15 ecotype were surveyed using the number of 20 ISSR primers, that the number of 12 primers can be scored. The ISSR primers can be produced the number of 90 bands, which the polymorphism was showed for the number of 67 bands. The primer of IS5 showed the highest number of band (12 bands) and IS7, IS12, IS10 and IS15 showed the lowest number of band (5 bands). The average of polymorphism percentage and polymorphism information content (PIC) between populations was 75.45% and 0.33 respectively. The highest polymorphism information content (PIC) was belonged to IS9 and IS10. Classification of cluster analysis showed that the ecotype were divided into 4 groups and the genetic diversity of the ecotype not matching with the geographical diversity, also the results of grouping by using analysis of coordinate analysis (PCo) were confirmed.
Keywords
Main Subjects
بررسی تنوع ژنتیکی اکوتیپهای Dactylis glumerata با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR
هوشنگ رحمتی* و هومن شیروانی
تهران، دانشگاه پیام نور، گروه کشاورزی
تاریخ دریافت: 4/9/95 تاریخ پذیرش: 21/3/96
چکیده
علف باغ (Dactylis glomerata) یکی از گندمیان مهم مرتعی چند ساله برای ایجاد چراگاه و تولید علوفه خشک است. تنوع ژنتیکی 15 اکوتیپ از این گونه مرتعی با استفاده از 20 آغازگر ISSR مورد بررسی قرار گرفت، که از این 20 آغازگر تنها 12 عدد دارای باندهای واضح و واجد امتیازدهی بودند. آغازگرهای ISSR در مجموع توانستند 90 مکان را تکثیر کنند که از این تعداد 67 باند چند شکل مشاهده شد. آغازگر IS5 بیشترین تعداد باند (12) و آغازگرهای IS7،IS12 ، IS10 و IS15 کمترین تعداد باند (5) را داشتند. میانگین درصد چند شکلی و محتوای اطلاعات چند شکلی (PIC) به ترتیب برابر 45/75 درصد و 33/0 بود. آغازگرهای IS10 و IS9 بیشترین میزان محتوای اطلاعات چند شکلی (PIC) را داشتند. تجزیه خوشهای برای اکوتیپها بر اساس ضریب تشابه دایس صورت گرفت که اکوتیپهای مورد بررسی در 4 گروه قرار گرفتند که تنوع ژنتیکی با تنوع جغرافیایی تطابق نداشت. همچنین این نتایج تا حدودی با تجزیه به مختصات اصلی (PCo) مطابقت داشت.
واژه های کلیدی: تنوع ژنتیکی، نشانگر مولکولی، اکوتیپ، Dactylis glumerata
* نویسنده مسئول، تلفن: 09166600940 ، پست الکترونیکی: Hoshang.rahmati@yahoo.com
مقدمه
بشر از روزگاران گذشته برای دستیابی به غذا کوششی پیگیر را آغاز کرده است. آنچه مسلم است این است که انسان، هزارهها و سدههای بسیاری را با خوردن گیاهان خودرو گذرانده است. در حال حاضر تأمین غذا برای جمعیت 7 میلیارد نفری جهان کاری بس مشکل است (14). از میان فرآوردههای غذایی، فرآوردههای دامی از اهمیت ویژهای برخوردار میباشند. بر اثر افزایش جمعیت، نیاز کشور به این فرآوردهها روز به روز بیشتر میشود. نقش گیاهان علوفهای در تعلیف دام، از اهمیت غیرقابل انکاری برخوردار است، از این رو بذل توجه به کشت محصولات علوفهای با شیوه علمی اهمیت خاصی مییابد (14). گراسها از مهمترین گیاهان مرتعی هستند که به لحاظ تولید علوفه، احداث چراگاهها، حفاظت و جلوگیری از فرسایش خاک اهمیت زیادی دارند (11). علف باغ (Dactylis glomerata)، یکی از مهمترین گراسهای علوفهای است و به علت توانایی تولید علوفه نسبتا مطلوب در خاکهای فقیر و کم عمق، برای احیای مراتع، احداث چراگاه و تولید علوفه مناسب میباشد (16). بیشتر بهنژادگران معتقدند که کمبود تنوع ژنتیکی پیشرفتهای اصلاحی را در آینده مختل میکند (13). تنوع و انتخاب دو رکن اساسی در هر برنامه اصلاحی بوده که انجام انتخاب منوط به وجود تنوع مطلوب از لحاظ ویژگیهای مورد بررسی است (17). ذخایر توارثی هر گونه گیاهی بهویژه اکوتیپها و جمعیتهای وحشی آن گونه، اساس تنوع آن گونه به شمار میروند که میتواند در برنامههای اصلاحی بهنژادگران، مورد استفاده قرار گیرند (5). نشانگرهای مولکولی ابزارهای مفید و قوی در ارزیابی روابط خویشاوندی، انتخاب گیاهان برتر و بررسی شباهت یا تفاوت بین نمونههای مختلف میباشند. نشانگرهای مولکولی وابسته به DNA کمتر تحت تأثیر شرایط محیط قرار میگیرند (7). در سالهای اخیر، تکنولوژی PCR به توسعه تکنیک ساده و سریع بهنام بین توالیهای تکرای ساده (ISSR) (23) منجر شد که مستقل از شرایط محیطی هستند و تحت تاثیر مراحل رشد گیاه قرار نمیگیرند. این نشانگر هم برای انگشت نگاری DNA (9) و مطالعه ژنتیک جمعیت (6) استفاده شده است. این تکنیک به طراحی آغازگر نیاز ندارد و میزان چندشکلی بیشتر و آشکارسازی راحتتری نسبت به دیگر نشانگرهای مولکولی دارد (18). با استفاده از نشانگرهای مولکولی مطالعاتی بر روی جمعیتهای علف باغ انجام گرفته و گزارشات متعددی مبنی بر این موضوع که نشانگرهای مولکولی کارآیی بالایی در بررسی تنوع ژنتیکی این گونه داشته است منتشر گردیده (1، 2، 20، 21 و 22). هدف از تحقیق حاضر بررسی تنوع ژنتیکی اکوتیپهای گونه Dactylis glomerataبا استفاده از نشانگر مولکولی ISSR میباشد.
مواد و روشها
مواد گیاهی: در این تحقیق تعداد 15 اکوتیپ D. glomerata از بانک ژن مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور تهیه گردید. مشخصات مواد ژنتیکی مورد مطالعه، با ذکر محل دریافت یا جمعآوری در جدول 1 نشان داده شده است.
استخراج DNA ژنومی: استخراج DNA به روش CTAB تغییر یافته (8) برای هر اکوتیپ در آزمایشگاه بیوتکنولوژی دانشگاه پیام نور مرکز کرمانشاه انجام گرفت. بعد از انتقال ۲۰ تا ۵۰ میلیگرم نمونه خرد شده با ازت مایع به تیوپ، ۸۰۰ میکرولیتر از بافر استخراج به تیوپها اضافه شد و به مدت یک ساعت نمونهها در حمام آبی با دمای ۶۵ درجه سانتی گراد قرار داده شدند. سپس به هر نمونه مقدار ۸۰۰ میکرولیتر محلول کلروفرم-ایزوآمیل الکل (24:1) اضافه گردید و به مدت ۲ دقیقه خوب به هم زده شد تا محلول داخل تیوپ یکنواخت شود. پس از آن نمونهها به مدت ۱۰ دقیقه با ۱۳۰۰۰ دور در دقیقه، سانتریفیوژ و فاز رویی به یک تیوپ تمیز منتقل گردید و به هر تیوپ مقدار ۶۰۰ میکرولیتر محلول ایزوپروپانول سرد اضافه و به مدت یک ساعت در فریزر در دمای ۲۰- درجه سانتی گراد قرار داده شدند. سپس تیوپها به مدت ۱۵ دقیقه با ۱۳۰۰۰ دور سانتریفیوژ گردید و بعد از آن فاز مایع به آرامی خالی و به هر تیوپ مقدار ۶۰۰ میکرولیتر اتانول 80 درصد سرد اضافه و یک سانتریفیوژ کوتاه صورت گرفت و به آرامی فاز مایع خالی شد، در پایان نیز تیوپها در دمای اتاق قرار گرفت تا خشک شوند و بعد به هر تیوپ میزان ۱۰۰ میکرولیتر آب دو بار تقطیر استریل اضافه گردید. بررسی کیفیت و کمیت DNA استخراج شده با استفاده از ژل 8/0 درصد آگارز و دستگاه اسپکتوفتومتر صورت گرفت.
جدول 1- لیست اکوتیپهای D. glomerata تهیه شده از بانک ژن منابع طبیعی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور به همراه منشاء
منشاء |
شماره |
منشاء |
شماره |
سیراچال |
9 |
کرج 1 |
1 |
بیجار |
10 |
بانک ژن |
2 |
قزوین 2 |
11 |
مرند |
3 |
کرج 2 |
12 |
قزوین 1 |
4 |
اسپانیا 1 |
13 |
اردبیل 1 |
5 |
اسپانیا 2 |
14 |
اردبیل 2 |
6 |
کرج 3 |
15 |
تبریز |
7 |
|
|
زنجان |
8 |
واکنش زنجیرهای پلیمراز (PCR): واکنش زنجیرهای پلیمراز (PCR) در حجم 20 میکرولیتر (50 نانوگرم DNA الگو، 2 میلیمولار MgCl2، 05/0 میلیمولار از هر dNTP، 2/0 میکرومول آغازگر، یک واحد آنزیمTaq DNA Polymerase و بافر واکنش به مقدار x1) انجام شد. چرخه حرارتی شامل یک مرحله واسرشت سازی اولیه در دمای ۹۵ درجه سانتیگراد و به مدت ۵ دقیقه و ۳۵ چرخه حرارتی بود که در هر چرخه نیز، زمان و دمای واسرشتسازی به ترتیب ۳۰ ثانیه و ۹۵ درجه سانتیگراد، زمان اتصال آغازگر ۳۰ ثانیه و دمای آن برای هر آغازگر متفاوت بود. همچنین زمان و دمای توسعه رشته نیز به ترتیب ۶۰ ثانیه و ۷۲ درجه سانتیگراد بود. توسعه نهایی به مدت ۵ دقیقه در دمای ۷۲ درجه سانتیگراد انجام شد. در این آزمایش از ژل آگارز 2 درصد با بافر واکنش TBE یک درصد استفاده شد. به منظور تزریق نمونه در ژل، ابتدا میزان ۵ میکرولیتر بافر نمونهگذاری به DNA های تکثیر شده اضافه و سپس میزان ۱۰ میکرولیتر از هر نمونه به درون چاهکهای ایجاد شده در ژل آگارز بارگزاری و با ولتاژ ۱۰۰ و میزان 5/۲ ساعت حرکت صورت گرفت و سپس ژل را جهت رنگآمیزی در محلول اتیدیوم برماید (یک میکروگرم در میکرولیتر) به مدت 20-30 دقیقه قرار داده و از دستگاه Gel Document جهت نمایان شده نوارها استفاده شد.
تجزیه و تحلیل دادهها: محتوی اطلاعات چند شکلی (PIC) از طریق فرمول محاسبه شد، در اینجا p برابر با مجموع نوارهای هر لوکوس برای کلیه اکوتیپهاست (10). در پایان نیز از نرم افزارهای NTSYSpc 2.02e برای محاسبه ماتریس تشابه و آزمون مانتل (15)، DARwin 6 جهت تجزیه کلاستر و تجزیه به مختصات اصلی (PCo) (12) جهت تجزیه دادهها استفاده گردید.
نتایج و بحث
پلی مورفیسم نشانگر ISSR: تنوع ژنتیکی اکوتیپهای جمعآوری شده از سراسر کشور با استفاده از 20 آغازگر ISSR موجود در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت که از این 20 آغازگر تنها 12 عدد دارای باندهای واضح و واجد امتیازدهی بودند (جدول1). آغازگرهای ISSR در مجموع توانستند 90 مکان را تکثیر کنند که از این تعداد 23 باند یک شکل مشاهده شد و سایر باندها چند شکل بودند. آغازگر IS5 بیشترین تعداد باند (12) و آغازگرهای IS7،IS12 ، IS10 و IS15 کمترین تعداد باند (5) را داشتند. متوسط تعداد باندهای تولید شده توسط هر آغازگر برای 15 اکوتیپ برابر 6 به دست آمد. شکل 1، الگوی باندی 15 اکوتیپ مورد بررسی با استفاده از آغازگر IS11را نشان میدهد. اصغری و همکاران (1389) با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD تنوع ژنتیکی جمعیتهای علف باغ (Dactylis glumerata) را بررسی و گزارش نمودند از 40 آغازگر مورد ارزیابی، 8 آغازگر 73 نوار چندشکل تولید کردند. تعداد کل نوارهای چندشکل در درون اکوتیپها از 25 تا 49 نوار متغیر بود (1). Zeng و همکاران (2008) با استفاده از نشانگرهایRAPD و SRAPتنوع ژنتیکی میان جمعیتهای علف باغ (Dactylis glumerata) را بررسی و در پایان سطح بالایی از تنوع را در میان جمعیتها بر اساس هر دو نشانگر گزارش نمودند (22).
میانگین درصد چند شکلی برابر 45/75 درصد بود که بالاترین میزان درصد چند شکلی مربوط به آغازگرهای IS16 و IS10 بود و کمترین درصد چند شکلی را آغازگرهای IS15 (60 درصد) و IS11 (50 درصد) داشتند نتایج به دست آمده برای آغازگرهای استفاده شده در جدول (2) نشان داده شده است. آغازگرهای IS10 و IS9 بیشترین میزان محتوای اطلاعات چند شکلی (PIC) را داشتند و برای آنالیز مجموعه ژرم پلاسم دیگر اکوتیپهایDactylis در تحقیقات بعدی معرفی میگردند. آغازگرهای IS15 و IS11 با کمترین میزان چند شکلی توانایی خوبی در جداسازی اکوتیپها نداشت. با توجه به اینکه مقادیر محتوی اطلاعات چند شکلی (PIC)، یکی از شاخصهای مهم جهت مقایسه نشانگرهای مختلف، از نظر قدرت تمایز آنها به شمار میرود. مقادیر بالای این معیار، دلالت بر چندشکلی زیاد در یک جایگاه نشانگری دارد که در تفکیک و تمایز افراد نقش به سزایی دارد. بنابراین، نشانگرهایی با محتوی اطلاعات چند شکلی (PIC) بالا برای تمایز ژنوتیپهای خویشاوندی نزدیک مفید هستند (19). Zeng و همکاران (2014) با استفاده از نشانگر مولکولی SCOT تنوع ژنتیکی میان اکوتیپهای آمریکایی و اروپایی Dactylis glomerata را مورد ارزیابی قرار دادند و در پایان گزارش نمودند که نشانگر مولکولی SCOT کارآیی بالایی در بررسی تنوع ژنتیکی این گونه داشته است (21). عبدالهی و عزیزی (1393) در مطالعه جمعیتهای مختلف یونجه چند شکلی بالای نشانگر مولکولی ISSR را گزارش نمودند (3).
|
شکل 1- تصویر ژل الکتروفورزی اکوتیپهای Dactylis مورد بررسی برای آغازگر IS11
جدول 2- درصد چند شکلی، تعداد کل باند و محتوای اطلاعات چند شکلی در آغازگرهای ISSR
آغازگر |
توالی آغازگر (-3' 5') |
تعداد مکانهای تکثیر شده |
تعداد مکانهای چند شکل |
درصد چند شکلی |
PIC |
IS6 |
GAGAGAGAGAGAGAGAYC |
7 |
5 |
71.42 |
0.32 |
IS7 |
ACACACACACACACACYA |
5 |
4 |
80 |
0.31 |
IS10 |
GAGAGAGAGAGAGAGARc |
5 |
5 |
100 |
0.39 |
IS11 |
ACACACACACACACACC |
8 |
4 |
50 |
0.29 |
IS12 |
TGTGTGTGTGTGTGTGG |
5 |
4 |
80 |
0.32 |
IS13 |
AGAGAGAGAGAGAGAGYT |
7 |
5 |
71.42 |
0.36 |
IS14 |
GACAGACAGACAGACA |
9 |
7 |
77.77 |
0.36 |
IS15 |
GGATGGATGGATGGAT |
5 |
3 |
60 |
0.22 |
IS2 |
ACACACACACACACACC |
10 |
7 |
70 |
0.36 |
IS5 |
AGAGAGAGAGAGAGAGC |
12 |
9 |
75 |
0.33 |
IS9 |
CTCTCTCTCTCTCTCTG |
10 |
7 |
70 |
0.39 |
IS16 |
DBDACACACACACACACA |
7 |
7 |
100 |
0.35 |
میانگین |
|
7.50 |
5.58 |
75.47 |
0.33 |
Y=(C,T), V=(A,C,G), D=(A,G,T), B=(C,G,T)
ماتریس تشابه: تشابه ژنتیکی اکوتیپهای مورد بررسی با استفاده از ضریب تشابه دایس از 1/0 تا 97/0 متغیر بود، میانگین تشابه بین اکوتیپها برابر 55/0 بود که بالا بودن تشابه ژنتیکی یاد شده نشان دهنده تنوع متوسط اکوتیپهای Dactylis میباشد. مجیری و همکاران (1393) بیان نموند که نشانگرهای نیمه تصادفی کارآیی بالایی در بررسی تنوع ژنتیکی دارند (4). بیشترین تشابه را اکوتیپهای اردبیل 2 و تبریز (97/0) و کمترین تشابه را اکوتیپ اردبیل 1 و کرج 3 (1/0) داشتند (جدول 3). Tuna و همکاران (2008) با استفاده از نشانگرهای مولکولی تنوع ژنتیکی میان جمعیتهای مختلف علف باغ (Dactylis glumerata) را بررسی و بر اساس ماتریس تشابه سطح بالایی از تنوع را میان جمعیتها گزارش نمودند (20).
جدول 3- ماتریس تشابه اکوتیپها برای پرایمرهای ISSR استفاده شده بر اساس ضریب دایس
|
کرج1 |
بانک ژن |
مرند |
قزوین1 |
اردبیل1 |
اردبیل2 |
تبریز |
زنجان |
سیراچال |
بیجار |
قزوین2 |
کرج2 |
اسپانیا1 |
اسپانیا2 |
کرج3 |
کرج1 |
1.00 |
||||||||||||||
بانک ژن |
0.95 |
1.00 |
|||||||||||||
مرند |
0.77 |
0.69 |
1.00 |
||||||||||||
قزوین1 |
0.40 |
0.51 |
0.50 |
1.00 |
|||||||||||
اردبیل1 |
0.46 |
0.47 |
0.75 |
0.57 |
1.00 |
||||||||||
اردبیل2 |
0.69 |
0.80 |
0.96 |
0.71 |
0.86 |
1.00 |
|||||||||
تبریز |
0.62 |
0.73 |
0.80 |
0.44 |
0.79 |
0.97 |
1.00 |
||||||||
زنجان |
0.73 |
0.34 |
0.73 |
0.13 |
0.51 |
0.46 |
0.57 |
1.00 |
|||||||
سیراچال |
0.41 |
0.52 |
0.51 |
0.62 |
0.69 |
0.53 |
0.55 |
0.56 |
1.00 |
||||||
بیجار |
0.17 |
0.27 |
0.58 |
0.27 |
0.67 |
0.51 |
0.62 |
0.64 |
0.38 |
1.00 |
|||||
قزوین2 |
0.73 |
0.75 |
0.63 |
0.65 |
0.51 |
0.65 |
0.67 |
0.69 |
0.56 |
0.42 |
1.00 |
||||
کرج2 |
0.55 |
0.67 |
0.44 |
0.45 |
0.62 |
0.57 |
0.58 |
0.49 |
0.46 |
0.66 |
0.82 |
1.00 |
|||
اسپانیا1 |
0.31 |
0.52 |
0.31 |
0.62 |
0.48 |
0.53 |
0.44 |
0.45 |
0.64 |
0.50 |
0.67 |
0.69 |
1.00 |
||
اسپانیا1 |
0.56 |
0.67 |
0.65 |
0.47 |
0.34 |
0.58 |
0.59 |
0.51 |
0.48 |
0.56 |
0.71 |
0.62 |
0.90 |
1.00 |
|
کرج3 |
0.38 |
0.50 |
0.15 |
0.27 |
0.10 |
0.20 |
0.31 |
0.19 |
0.19 |
0.22 |
0.66 |
0.68 |
0.39 |
0.46 |
1.00 |
تجزیه خوشهای: در این تحقیق برای مشخص کردن بهترین شاخص تشابه و تشخیص بهترین الگوریتم برای ترسیم مناسبترین دندروگرام برای گزارش نتایج، شاخصهای تشابه شامل دایس و جاکارد با روشهای اتصال میانگین (UPGMA) و اتصال مجاور (NJ) محاسبه و بر اساس ضرایب کوفنتیک حاصل از آزمون مانتل مقایسه شدند. با توجه به نتایج به دست آمده الگوریتم UPGMA و شاخص دایس در آزمون مانتل ضریب کوفنتیک بالاتری نشان داد (88 درصد). دندروگرام حاصل از تجزیه خوشهای در شکل (2) آمده است که بر اساس آن اکوتیپها در 4 گروه قرار گرفتند، که با توجه به نتایج نشانگر ISSR توانست تا حدودی بر اساس توزیع جغرافیایی و تشابهات اقلیمی برخی از اکوتیپها را از هم تفکیک کند. گروه اول شامل اکوتیپهای (کرج 1، بانک ژن، مرند، اردبیل 1، اردبیل 2 و تبریز) میباشد. در گروه دوم اکوتیپهای (زنجان و بیجار) قرار گرفتند. گروه سوم شامل اکوتیپهای (قزوین 1، سیراچال، اسپانیا 1 و اسپانیا 2) میباشد. گروه چهارم شامل اکوتیپهای (قزوین 2، کرج 2 و کرج 3) بود.
شکل 2- دندروگرام حاصل از دادههای نشانگر ISSR برای اکوتیپهای مورد مطالعه
جهانی و همکاران (1389) با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR تنوع ژنتیکی جمعیتهای علف باغ
(Dactylis glumerata) را بررسی گزارش نمودند که با استفاده از نشانگر ISSR تنوع بالایی در میان جمعیتها وجود دارد و در پایان جمعیتها را در 3 گروه قرار دادند، نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی با تنوع جغرافیایی همبستگی نداشت (2).
تجزیه به مختصات اصلی (PCo): تجزیه به مختصات اصلی (PCo) به همراه تجزیه خوشهای یکی دیگر از تکنیکهای چند متغیره است که کاربرد زیادی در تجزیه ژنتیکی دارد. این تکنیک را میتوان برای نمایش دو بعدی پراکنش افراد به کار برد. تجمع افراد در یک ناحیه از پلات نشان دهنده تشابه ژنتیکی افراد است. که با توجه به نتایج به دست آمده از تجزیه به مختصات و بر اساس مختصات اول و دوم دیاگرام پراکنشی اکوتیپها رسم گردید، که این دیاگرام با نتایج تجزیه خوشهای تا حدودی مطابقت داشت و اکوتیپها به چهار گروه تقسیم شدند (شکل 3). اصغری و همکاران (1389) با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD تنوع ژنتیکی جمعیتهای علف باغ را بررسی و بر اساس تجزیه خوشهای، 25 اکوتیپ علف باغ
(Dactylis glumerata) در 8 گروه مجزا قرار گرفتند. گروهبندی بر اساس دادههای مولکولی انطباقی با گروهبندی جغرافیایی اکوتیپها نداشت (1).
نتیجهگیری
برای موفقیت برنامههای اصلاحی دانستن میزان قرابت ژنتیکی والدین اهمیت بسیار زیادی دارد. با توجه به مطالعات مولکولی تنوع متوسطی بین اکوتیپهای مورد بررسی وجود داشت که این موضوع تأیید کننده مطالعات قبلی میباشد که در بین اکوتیپهای Dactylis glumerata از نظر DNA نیز تنوع متوسطی وجود دارد. طبق بررسیهای انجام شده، تنوع ژنتیکی متوسطی بین اکوتیپهایDactylis مورد مطالعه وجود داشت و از آنجا که این اکوتیپها نماینده تودههایDactylis موجود در بانک ژن میباشند لذا در بین کل اکوتیپهای موجود در بانک ژن نیز تنوع وجود دارد. بنابراین این مطلب را که در اکثر مطالعات مربوط به ارزشیابی تنوع درون گونهای، تنوعی اندک بین اکوتیپها یافتهاند و یا گاهی هیچ گونه تنوعی وجود نداشته است، نمیتوان به عنوان یک پیش فرض برای هرگونه در نظر گرفت. بنابراین پیشنهاد میشود روی بررسی ژرم پلاسم و تنوع ژنتیکی این گونه مطالعات گستردهای صورت گیرد تا بتوان در جهت شناسایی و انتقال ژنهای مفید به گیاهان هم خانواده دید بالاتری داشت.
شکل 3- بای پلات اکوتیپها برای نشانگر ISSR بر اساس محور مختصات اصلی اول و دوم
قدردانی
این پژوهش با حمایت مالی دانشگاه پیام نور انجام گرفته و
کلیه حقوق مادی و معنوی آن متعلق به دانشگاه پیام نور میباشد.