پژوهشهای سلولی و مولکولی (مجله زیست شناسی ایران)
ارزیابی تنوع زیستی گونه های گیاهی منطقۀ ارسباران با استفاده از شاخص های غیرپارامتریک در ارتباط با عامل اکولوژیک ارتفاع از سطح دریا
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد- دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان
2 استادیار گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان
چکیده
جهت دستیابی به توسعۀ پایدار و همچنین حفاظت از اکوسیستم¬های طبیعی و تنوع¬زیستی آنها لازم است نقش عوامل اکولوژیکی و تأثیر آنها بر تنوع گونه¬¬های گیاهی مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا با توجه به شرایط توپوگرافی جنگل¬های ارسباران، عامل-اکولوژیک ارتفاع از سطح دریا از اهمیّت خاصی برخوردار بوده و بسیاری از پارامترهای کمی و کیفی درختان تابع آن می¬باشد. به-همین منظور، شبکه آماربرداری به¬صورت تصادفی _ سیستماتیک با ابعاد 300×300متر طراحی و تعداد 160 قطعه¬نمونه دایره¬ای شکل به¬مساحت 314 مترمربع در جنگل¬های ارسباران مورد بررسی قرار گرفت. گونه¬های درختی و درختچه¬ای در قطعه¬نمونه اصلی مورد اندازه¬گیری قرار گرفتند. گونه، درصد تاج¬پوشش و تعداد پایه به¬عنوان معیارهای اندازه¬گیری پوشش¬گیاهی در نظر گرفته شد. گونه¬های علفی در ریزقطعه¬نمونه¬هایی به مساحت 14/3 مترمربع اندازه¬گیری شدند. در ریزقطعه¬نمونه¬ها گونه و درصد پوشش علفی برداشت شد. جهت ارزیابی تنوع زیستی گونه¬های گیاهی در طبقات ارتفاعی مختلف، ارتفاع از سطح دریا به سه طبقه (900-600 ،1200-900 و 1500-1200 متر) تقسیم و سپس شاخص¬های غنای گونه¬ای،یکنواختی و ناهمگنی در هر طبقۀ ارتفاعی محاسبه شد. تجزیه واریانس شاخص¬های غنا، یکنواختی و ناهمگنی در طبقات ارتفاعی مختلف نشان داد که مقادیر این شاخص¬ها دارای تفاوت معنی¬داری(05/p<) می¬باشند. به طوری که بالاترین مقادیر شاخص¬های غنا، یکنواختی و ناهمگنی در طبقه ارتفاعی سوم و کمترین مقادیر آنها در طبقه ارتفاعی اول مشاهده شد. برای معرفی بهترین شاخص از آماره ضریب تغییرات و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد برای اندازه¬گیری غنا، شاخص¬ مارگالف، برای اندازه¬گیری یکنواختی شاخص¬ اصلاح¬شده¬نی و برای اندازه¬گیری ناهمگنی شاخص¬ هیل، بهترین شاخص¬ هستند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Evaluation of biodiversity of plant species in Arasbaran zone using noun parametric measures With Respect to Ecological Factor of Altitude
نویسندگان [English]
- Allahverdy Mohammadzadeh 1
- reza basiri 2
- aliaghar torahi 2
1 Mohammadzadeh Allahverdy: MA student of ecology and forestry natural source engineering, natural sources faculty,Behbahan university
2 rezabasiri: assistant professor of forestry department, natural sources faculty, Behbahan University
چکیده [English]
For achievement to sustainable development and conservation of natural ecosystems and their biodiversity, studyon ecological factors and their effects is necessary. Regarding to topographical condition of Arasbaran forests of Iran,altitude is an important ecological factor controlling many other dependent variables.So the inventory grid was designed by a random-systematic method with dimension of 300×300 meter and 160 sample circle plot with 314 square meters area were taken in Arasbaran forests.Shrub and arborous species were measured in main sample plot.Species, the percentage of coverage crown and the number of basis were considered as the measurement standards of plant coverage.Grassy species were measured in micro sample plots each with 3.14 square meter. In micro sample plots, species and the percentage of the grass coverage were both determined.Site altitude were divided to three classes including 600-900, 900-1200 and 1200-1500 m A.S.E in order to Evaluation of biodiversity of plant species in different altitudinal classes And then species richness indices,evenness and heterogeneity was calculated in each class.Analysis of variance for richness, evenness and heterogeneity indices showed that the values of these indices had significant differences(p< 0/5)in different altitudinal classes.The maximum and minimum of richness, evenness and heterogeneity indices were observed in third and first altitude classes, respectively. Coefficient of variation to identify the best indicator of the statistics and Pearson correlation coefficient was used. The result showed that to measure of richness, Margalef index, to measure of the evenness, Modified index and to measure of the heterogeneity, the Hill index, are the best indicators.
کلیدواژه‌ها [English]
- species richness
- Evenness
- Heterogeneity
- Altitude
- Arasbaran forests
ارزیابی تنوعزیستی گونههای گیاهی منطقۀ ارسباران با استفاده از شاخصهای غیرپارامتریک در ارتباط با عامل اکولوژیک ارتفاع از سطح دریا
الله‌وردی محمدزاده1*، رضا بصیری1 و علی اصغر تراهی2
1 بهبهان، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء (ص) بهبهان، دانشکده منابع طبیعی، گروه جنگلداری
2 تهران، دانشگاه خوارزمی، دانشکده علوم جغرافیایی، گروه سنجش از دور و GIS
تاریخ دریافت: 3/8/91 تاریخ پذیرش: 29/7/92
چکیده
به‌منظور دستیابی به توسعۀ پایدار و همچنین حفاظت از اکوسیستمهای طبیعی و تنوعزیستی آنها لازم است نقش عوامل اکولوژیکی و تأثیر آنها بر تنوع گونههای گیاهی مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا با توجه بشرایط توپوگرافی جنگلهای ارسباران، عامل اکولوژیک ارتفاع از سطح دریا از اهمیّت خاصی برخوردار بوده و بسیاری از پارامترهای کمی و کیفی درختان تابع آن میباشد. بهمین منظور، شبکه آماربرداری بصورت تصادفی _ سیستماتیک با ابعاد 300×300 متر طراحی و تعداد 160 قطعهنمونه دایرهای شکل بهمساحت 314 مترمربع در جنگلهای ارسباران مورد بررسی قرار گرفت. گونههای درختی و درختچه ای در قطعهنمونه اصلی مورد اندازهگیری قرار گرفتند. گونه، درصد تاجپوشش و تعداد پایه بهعنوان معیارهای اندازه گیری پوشش گیاهی در نظر گرفته شد. گونههای علفی در ریزقطعهنمونههایی بهمساحت 14/3 مترمربع اندازهگیری شدند. در ریزقطعهنمونهها گونه و درصد پوشش علفی برداشت شد. برای ارزیابی تنوع زیستی گونههای گیاهی در طبقات ارتفاعی مختلف، ارتفاع از سطح دریا به سه طبقه (900-600 ،1200-900 و 1500-1200 متر) تقسیم و بعد شاخصهای غنای گونهای، یکنواختی و ناهمگنی در هر طبقۀ ارتفاعی محاسبه شد. تجزیه واریانس شاخصهای غنا، یکنواختی و ناهمگنی در طبقات ارتفاعی مختلف نشان داد که مقادیر این شاخصها دارای تفاوت معنیداری (05/p) میباشند. بطوری که بالاترین مقادیر شاخصهای غنا، یکنواختی و ناهمگنی در طبقه ارتفاعی سوم و کمترین مقادیر آنها در طبقه ارتفاعی اول مشاهده شد. برای معرفی بهترین شاخص از آماره ضریب تغییرات و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشان داد برای اندازهگیری غنا، شاخص مارگالف، برای اندازهگیری یکنواختی شاخص اصلاحشده نی و برای اندازهگیری ناهمگنی شاخص هیل، بهترین شاخص هستند.
واژههای کلیدی: غنای گونهای، یکنواختی، ناهمگنی، ارتفاع از سطح دریا، جنگلهای ارسباران، شمال‌غرب ایران
* نویسنده مسئول، تلفن: 09399788345 ، پست‌الکترونیکی: Ecology2020@yahoo.com
مقدمه
تنوعزیستی، یا گوناگونی زیست‌شناختی، ترکیبی از اشکال مختلف و متنوع جوامع گیاهی و جانوری را در کره زمین شامل میشود. تنوعزیستی به مطالعه گوناگونی، ساختارجمعیتی و الگوهای فراوانی و پراکنش گیاهان که مفهوم آن با آمیختگی و ترکیب گونهها قرین است پرداخته و بهعنوان شاخصی برای مقایسه وضعیت اکولوژیک اکوسیستمهای جنگلی به‌کار گرفته میشود (11). هدف از آن رسیدن به کمیتی واحد برای سهولت مقایسه و ارزیابی جوامع و اکوسیستمهاست. آنچه امروزه بر اهمیت روزافزون تنوع زیستی میافزاید نقش آن در حفظ ثبات اکوسیستمهاست. زیرا حضور گونههای بیشتر در یک منطقه، ساختار پیچیدهتری به اکوسیستمهای طبیعی خواهد داد و در نتیجه این اکوسیستمها در پاسخ به تغییرات توانایی بیشتری داشته و با ثباتتر هستند. تنوعزیستی بالاتر اکوسیستمها نشان‌دهنده پایداری بیشتر آن اکوسیستمهاست (46).
تنوع گونهای بر مفاهیمی استوار است که یکی از مهمترین آنها غنای گونهای است. غنای گونهای (Species richness) ، بیانگر حضور انواع گونهها در محیط مورد مطالعه است. دومین مؤلفه تنوع گونهای یکنواختی (Evenness)(وفور نسبی) است که بتوزیع افراد گونهها مربوط میشود. در واقع این مؤلفه بیانگر نحوه توزیع افراد بین گونهها از لحاظ کیفی میباشد (24). سومین مؤلفه تنوع گونهای، ناهمگنی (Heterogeneity) است که بیانگر ترکیب دو مفهوم غنا و یکنواختی میباشد (48). شاخصهایی که با ارائه یک عدد بهعنوان نتیجه، تنوع گونهای (غنا، یکنواختی و ناهمگنی) را در یک واحد نمونهبرداری یا یک جامعه نشان میدهند، شاخصهای غیرپارامتریک (Noun parametric measures) میگویند (1). تحقیقات بسیار زیادی در زمینة تنوعزیستی گونههای گیاهی در ایران انجام شده است که در این تحقیقات از شاخصهای تنوع بمنظور بررسی توان و پایداری اکولوژیکی اکوسیستمها، مقایسه جوامع و تیپهای گیاهی و بررسی وضعیت پوشش گیاهی جوامع استفاده شده است (14).
پستی و بلندیها به خصوص تغییرات ارتفاع میتوانند بسیاری از عوامل محیطی را تغییر دهند. از بین عوامل توپوگرافی، عامل ارتفاع از سطح دریا بدلیل تأثیر در اقلیم منطقه بر پراکنش گونههای گیاهی نقش مؤثری دارد. با افزایش ارتفاع از سطح دریا، متوسط دمای هوا کاهش یافته و با توجه به سایر عوامل اقلیمی منجر به تشکیل نواحی اقلیمی شده، در نتیجه نواحی گیاهی با تنوع گونهای خاص ایجاد میشود (50). تغییر ارتفاع با تنوع رویش گیاهی در شیبهای مختلف از نظر زاویه و جهت عواملی هستند که موزاییک جوامع را در اکوسیستم ایجاد میکنند (2). توپوگرافی با دگرگون نمودن اقلیم ناحیهای از یکسو سبب افزایش دما و تسریع تبخیر و تعرق در شیبهای رو به جنوب و از سوی دیگر سبب کاهش فرایندهای ذکر شده در شیبهای رو به شمال( در نیمکره شمالی) شده، همین امر سبب میشود که شیبهای رو به شمال خاک عمیقتر، مواد آلی بیشتر و پوشش گیاهی متراکمتر داشته باشد (33). با توجه به اینکه پراکنش جغرافیایی تیپهای مختلف پوششگیاهی در محیط‌های کوهستانی مرتفع در ارتباط نزدیک با توپوگرافی است (22)، بنابراین پارامترهای مربوط به فرم زمین مثل ارتفاع، از پارامترهای مهم ورودی برای آنالیز مکانی و مدلسازی پراکنش پوشش گیاهی در چشم‌اندازهای کوهستانی میباشند (63).
تنوعزیستی رویشگاه متأثر از عوامل محیطی میباشد (42، 71) و عوامل فیزیوگرافیگ زمین ازجمله شیب، جهت دامنه و ارتفاع از سطح دریا از فاکتورهای مهم در این ارتباط میباشند (15، 51، 53، 56، 60، 64، 65 ). تنوعزیستی در مجموعه پیچیدهای همچون اکوسیستم جنگل که دائماً در حال پویایی و توالی است باید با توجه به همه ابعاد آن مورد مطالعه قرار گیرد و پژوهش حاضر نیز فقط مدعی آن است که در منطقه مورد مطالعه تنوع گونههای گیاهی با تغییرات ارتفاع از سطح دریا، تغییر میکند. ارتفاع از سطح دریا از فاکتورهایی است که در تغییر پوشش گیاهی نقش مهمی ایفا میکند (5، 9، 16، 19، 20، 24، 27، 37، 47، 55، 62)، در این ارتباط، مطالعاتی در ایران انجام شده است. نتایج تحقیق نادری و همکاران (1386) نشان داد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا تنوع افزایش مییابد (26). قلیچنیا (1378) درجه همبستگی جوامع گیاهی را با عوامل توپوگرافی در منطقه نردین مورد بررسی قرار داد. نتایج تحقیق او نشان داد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا تنوع گونههای گیاهی در منطقه مورد مطالعه افزایش مییابد و واحدهای مربوط به ارتفاعات بالاتر تنوع گونهای بیشتری دارند (20). مطالعه پرما و شتاییجویباری (1389) نشان داد با افزایش ارتفاع از سطح دریا غنا و تنوع گونهای افزایش مییابد (5). مطالعه حاجیمیرزا آقایی و همکاران در جنگلهای سردآبرود چالوس نشان داد که طبقات ارتفاعی بالاتر دارای بیشترین تنوع میباشند (9). نتایج تحقیق طالشی و اکبرینیا (1390) نیز نشان داد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا و درصد شیب، تنوع و غنای گونهای افزایش مییابد (16). مطالعه نجفیفر (1391) نشان داد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا غنا و تنوع گونهای افزایش مییابد (27). در خارج از کشور مطالعات زیادی در این زمینه انجام شده است. براکوی (1998) عنوان نمود که مقدار یکنواختی در ارتفاعات بالای جنگلهای کاسکاد بیشتر است، زیرا اقلیم سخت توانایی چیرگی گروهی از گونهها را محدود میکند (34). جیانگ و همکاران (2007) در بررسی اثر عوامل توپوگرافی بر تنوعزیستی گیاهی در شرق کوههای هلان در چین نشان دادند، با افزایش ارتفاع از سطح دریا، غنای گونهای افزایش مییابد (47). چاوال و همکاران (2008) در بررسی تنوعزیستی گونههای چوبی در طول گرادیان ارتفاعی در غرب هیمالیا نشان دادند که مقادیر شاخصهای تنوعزیستی گیاهی با افزایش ارتفاع از سطح دریا ابتدا روند صعودی داشته، سپس روند نزولی نشان میدهد (37). از آنجایی که جنگلهای ارسباران غالباً کوهستانی بوده و دارای تنوعزیستی بالایی نیز هستند، ارزیابی این موضوع که عامل مهم اکولوژیک ارتفاع از سطح دریا تا چه حدی در تنوع گونهای و ترکیب گونهها مؤثر است از اهمیّت بالایی برخوردار میباشد. با توجه به اهمیّت و جایگاه جنگلهای ارسباران در جهت دستیابی به توسعۀ پایدار و همچنین حفاظت از اکوسیستمهای طبیعی و تنوع زیستی آنها، لازم است نقش عامل اکولوژیکی و تأثیر آنها در تنوع گونههای گیاهی مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا با توجه بشرایط توپوگرافی جنگلهای ارسباران، عامل اکولوژیک ارتفاع از سطح دریا از اهمیّت بالایی برخودار بوده و بسیاری از پارامترهای کمی و کیفی درختان تابع آن میباشد. با توجه به مطالعات محدود انجام شده در این رابطه در ناحیه رویشی ارسباران، هدف این پژوهش آن است که غنا، یکنواختی و تنوعگونهای را بررسی و تأثیر عامل محیطی را بر هر یک از این معیارها در منطقه مورد پژوهش تعیین کند، همچنین بهترین شاخصهای غیرپارامتریک را برای ارزیابی تنوع در طبقات ارتفاعی تعیین کند تا بدین وسیله بتوان با دیدی بهتر نسبت به حفظ تنوعزیستی آن، تأمین پایگاه اطلاعاتی و ارزیابی توانهای منطقه در بلندمدت اقدام نمود.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه: منطقۀ ارسباران در شمال‌غرب کشور و شمال استان آذربایجانشرقی قرار دارد. عمده جنگلهای منطقه ارسباران در چهار حوضة هیدرولوژیک کلیبرچای، ایلگنهچای، حاجیلرچای و سلنچای واقع شده است. رویشگاه مورد مطالعه با مساحت 1500 هکتار در تودههای جنگلی حوضه آبخیز ایلگنهچای با مختصات جغرافیایی '33 و °46 تا '51 و °46 طول شرقی °38 تا '51 و °38 عرض شمالی و حوضه آبخیز کلیبرچای با مختصات جغرافیایی '40 و °46 تا '13 و °47 طول شرقی و '39 و °38 تا '9 و °39 عرض شمالی، با حداقل و حداکثر ارتفاع 600 تا 1500 متر از سطح دریا واقع شده است (شکل های 1 و 2). میزان بارندگی سالیانه این منطقه 400 تا 600 میلیمتر برآورد شده است (18). میانگین دمای سالیانه از ارتفاعات پایین (حاشیه رود ارس) تا کوهستانهای مرتفع متغیر بوده و بهترتیب از 5 تا 17 درجه سانتیگراد برآورد شده است (18). اقلیم منطقه بر اساس روش آمبرژه، مرطوب و سرد است (8). منطقه ارسباران از نظر زمین‌شناسی متعلق به دوران سوم بوده و قسمت عمده زمین‌شناسی منطقه را واحدهای آهکی و آذرین تشکیل میدهند. خاک منطقه در نقاط جنگلی عمدتا از نوع خاک قهوهای جنگلی و خاک قهوهای آهکی است. این خاکها عمدتا بر روی سنگ مادری آهکی سخت، مارن و ماسهسنگ واقع شدهاند (4)، ساختمان خاک از دانه ریز تا درشت و از مکعبی تا کروی است. زهکشی بخوبی انجام شده و هیچ گونه هیدرومورفی مشاهده نمی‌شود. تراکم ریشهها بین اعماق 10 تا 73 سانتیمتر نشانگر سطحی و عمیق بودن خاکها در فرمهای مختلف زمین است (17).
شکل2- نقشه طبقات ارتفاع از سطح دریای منطقه مورد پژوهش شکل 1- موقعیت محدوده مورد پژوهش در کشور و در استان
نمونهبرداری از پوششگیاهی: تعداد 160 قطعهنمونه دایرهای شکل بهمساحت 314 مترمربعی به روش تصادفی- سیستماتیک ثبت شد (30 قطعه نمونه بدلیل واقع شدن در زمین زراعی و مناطق صعب‌العبور برداشت نشد). در هر قطعه نمونه اصلی یک ریزقطعهنمونه14/3 مترمربعی بمنظور برداشت پوشش علفی پیاده شد که در مجموع 160 ریزقطعهنمونه ثبت گردید. در قطعهنمونه اصلی نام گونه، تعداد و درصد پوشش درختان و درختچهها یادداشت شد. در ریزقطعهنمونهها نیز نام گونه، درصد پوشش گونههای علفی بر اساس مقیاس براون- بلانکه ثبت شد. تعداد قطعاتنمونه از طریق محاسبۀ ضریب تغییرات و خطای قابل قبول نمونهبرداری تعیین گردید (30). مساحت قطعهنمونهها از طریق رسم منحنی سطح گونه (35) برای پوشش علفی و پوشش درختی و درختچهای بطور جداگانه بدست آمد.
تعیین طبقات مختلف ارتفاع از سطح دریا: در هر یک از قطعاتنمونه اصلی، عامل محیطی ارتفاع از سطح دریا با استفاده از ارتفاع ثبت گردید. برای ارزیابی تنوعزیستی در طبقات مختلف ارتفاع، ارتفاع منطقه به سه طبقه (900-600 ،1200-900 و 1500-1200 متر) تقسیم گردید، به‌طوری‌که هر یک از طبقات ارتفاعی بترتیب 25، 41 و 64 قطعهنمونه را بخود اختصاص دادند.
محاسبه شاخصهای تنوع: شاخصهای غنا، یکنواختی و ناهمگنی (تنوع) مختلفی در بررسی پوشش گیاهی منطقه مورد پژوهش بکار گرفته شد که شرح آنها در جدول 1 آمده است (44، 52، 54، 57، 66، 67، 68).
تجزیه و تحلیل آماری: در ابتدا تبعیت دادههای اصلی و تبدیل شده از توزیع نرمال بوسیله آزمون کولموگروف اسمیرونوف و همگن بودن واریانسها بوسیله آزمون لون بررسی شد. بمنظور بررسی تفاوت یا عدم تفاوت طبقات مختلف ارتفاع از سطح دریا بر اساس هر یک از شاخصهای تنوع با توجه به نرمال بودن و همگن بودن دادهها از آنالیز واریانس یکطرفه (36، 61، 73) استفاده شد. پس از معنیدار شدن اختلاف شاخصها در طبقات مختلف ارتفاعی، برای مقایسه جزئیتر میانگینها از آزمون دانکن (59) استفاده شد.
نتایج
از مجموع 160 قطعه نمونه برداشت شده، تعداد 26 گونه چوبی و81 گونه علفی متعلق به 72 جنس و 39 خانواده در منطقه مورد مطالعه شناسایی گردید (جدول 4). از عمدهترین خانوادههای گیاهی منطقه، Fabaceae (15 درصد)، Asteraceae ( 13 درصد)، Rosaceae (5/7 درصد)، Lamiaceae (6/5 درصد) را میتوان نام برد. نتایج حکایت از آن داشت که گونه Quercus petraea. (بلوط سفید) با بالاترین حضور در 8/93% از قطعات حضور داشته است. پس از آن گونههای Carpinus betulus (ممرز) با 7/67% و Cornus mass (ذغال آخته) با 65% حضور ثبت شدهاند. تجزیه واریانس شاخصهای غنا، یکنواختی و ناهمگنی در طبقات ارتفاعی مختلف نشان داد که مقادیر شاخصها از غنا، مارگالف از یکنواختی، سیمپسون و تمام شاخصهای ناهمگنی دارای تفاوت معنیداری (05/p) میباشند (جدول 2). به‌طوری که بالاترین مقادیر شاخصهای غنا، یکنواختی و ناهمگنی در طبقه ارتفاعی سوم و کمترین مقادیر آنها در طبقه ارتفاعی اول مشاهده گردید (شکلهای 5-3). بررسی تغییرات میانگین شاخصهای مختلف غنا، یکنواختی و ناهمگنی در طبقات ارتفاعی مختلف روند منظمی را نشان داد (شکلهای 8-6).
جدول 1- شاخصهای غنا، یکنواختی و ناهمگنی مورد استفاده در این پژوهش
|
مرجع |
دامنه |
فرمول |
شاخص |
مؤلفه تنوع |
|
Margalef(1958) |
0-∞ |
R1=(S-1)/Ln(n) |
Margalef |
غنا |
|
Menhinick(1964) |
0-∞ |
|
Menhinick |
|
|
Simpson(1949) |
0-1 |
|
Simpson |
یکنواختی |
|
Nee et al(1992) |
0-1 |
|
Modified Nee |
|
|
Smith and wilson(1996) |
0-1 |
|
Smith and wilson |
|
|
Smith and wilson(1996) |
0-1 |
|
Camarggo |
|
|
Shannon and weaver(1949) |
0-4.5 |
|
Shannon and wiener |
ناهمگنی |
|
Simpson(1949) |
0-1 |
|
Simpson |
|
|
Hill(1973) |
0-∞ |
|
Hill |
=S تعداد کل گونهها یا تعداد گونهها در نمونه، =Nحجم یا اندازه نمونه یا تعداد کل افراد در نمونه، =LnNلگاریتم طبیعی Nیا است، : سهم افراد در گونه i ام نسبت به کل نمونه که به صورت تعریف میشود.
جدول 2- آمار توصیفی و تجزیه واریانس شاخصهای غنای گونهای، یکنواختی و ناهمگنی در طبقات ارتفاعی
|
شاخصها/ آمارها |
غنا یکنواختی ناهمگنی |
||||||||||
|
مارگالف منهنیک |
سیمپسون اسمیث و ویلسون کامارگو مودیفاید |
سیمپسون شانونواینر هیل |
|||||||||
|
کمینه |
37/1 75/ 35/ 55/ 47/ 15/ 65/ 4/2 8/2 |
||||||||||
|
بیشینه |
32/3 |
53/1 |
89/ |
93/ |
83/ |
37/ |
92/ |
9/3 |
8/11 |
||
|
میانگین |
16/2 |
1/1 |
67/ |
8/ |
68/ |
27/ |
86/ |
05/3 |
3/7 |
||
|
انحراف معیار |
38/ |
16/ |
12/ |
07/ |
07/ |
05/ |
05/ |
33/ |
2 |
||
|
مقدارF |
8/4 |
9/1 |
9/3 |
15/1 |
2/2 |
5/2 |
5/7 |
7/10 |
9 |
||
|
Sig. |
**009/ |
ns 15/ |
**02/ |
ns3/ |
ns1/ |
ns08/ |
**001/ |
**001/ |
**001/ |
||
|
|
|||||||||||
* در سطح 5 درصد معنیدار ، ns عدم معنیدار در سطح 5 درصد
جدول 3- نیمه ماتریس همبستگی و میزان معنیداری بین شاخصهای غنا، یکنواختی و ناهمگنی
|
شاخصها/همبستگی |
مارگالف |
منهنیک |
یکنواختی سیمپسون |
اسمیث و ویلسون |
کامارگو |
مودیفاید |
ناهمگنی سیمپسون |
شانون-واینر |
هیل |
|
مارگالف |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
منهنیک |
**96/ |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
یکنواختی سیمپسون |
**30/ |
**42/ |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
اسمیث و ویلسون |
**51/ |
**67/ |
**87/ |
1 |
|
|
|
|
|
|
کامارگو |
**48/ |
**63/ |
**92/ |
**98/ |
1 |
|
|
|
|
|
مودیفاید |
**29/ |
**41/ |
**94/ |
**87/ |
**90/ |
1 |
|
|
|
|
ناهمگنی سیمپسون |
**74/ |
**79/ |
**74/ |
**82/ |
**82/ |
**69/ |
1 |
|
|
|
شانون-واینر |
**82/ |
**82/ |
**55/ |
**68/ |
**66/ |
**55/ |
**90/ |
1 |
|
|
هیل |
**84/ |
**84/ |
**69/ |
**74/ |
**76/ |
**67/ |
**92/ |
**92/ |
1 |
* همبستگی در سطح 05/ 0 معنیدار است.
جدول 4- گونههای گیاهی (درختی، درختچهای و علفی) منطقۀ مورد پژوهش
|
نام فارسی |
خانواده |
گونه |
نام فارسی |
خانواده |
گونه |
|
شبدر گوناگون |
Papilionaceae |
Vicia variabilis |
سیاه تلو |
Rhamnaceae |
Palliurus spin christi Mill. |
|
شبدر رنگارنگ |
Papilionaceae |
Vicia variegate |
انار |
Punicaceae |
Punica granatum L. |
|
زبان پس قفا |
Ranunculaceae |
Delphinium ochroleucum |
بلوط سفید |
Fagaceae |
Quercus petraea. |
|
خلربی برگ |
Fabaceae |
Lathyrus aphaca |
قره میغ |
Rhamnaceae |
Rhamnus pallasii. |
|
خلر قرمز |
Fabaceae |
Lathyrus roseus |
سیاه ال |
Cornaceae |
Cornus sanguines |
|
زنگولهای بخیاری |
Boraginaceae |
Onosma bodeanum |
پلاخوربرگدار |
Caprifoliaceae |
Lonicera bractedlaris |
|
ترشک غده‌دار |
Polygonaceae |
Rumex tuberosus |
نسترن |
Rosaceae |
Rosa cannia |
|
یونجه باغی عقربی |
Fabaceae |
Coronilla scorpioides |
زغال آخته |
Cornaceae |
Cornus mass |
|
فرفیون شماطه |
Euphorbiaceae |
Euphorbia helioscopia |
ممرز |
Corylaceae |
Carpinus betulus |
|
فرفیون شنی |
Euphorbiaceae |
Euphorbia seguieriana |
هفت کول |
Caprifoliaceae |
Viburnum lantana |
|
فرفیون فلسدار |
Euphorbiaceae |
Euphorbia squamosa |
آلوچه |
Rosaceae |
Prunus divaricata. |
|
شیرپنیر |
Rubiaceae |
Galium humifissum |
اسپیره |
Rosaceae |
Spiraea crenata |
|
شیرپنیر |
Rubiaceae |
Galium verum |
افرا (کرب) |
Aceraceae |
Acer campestre |
|
گل مروارید عطری |
Rubiaceae |
Galium odoratum |
تا (داغداغان) |
Ulmaceae |
Celtis caucasica |
|
بابونه زرد |
Asteraceae |
Athemis tinctoria |
اوجا |
Ulmaceae |
Ulmus carpinifolia |
|
بابونه بیشه‌زار |
Asteraceae |
Athemis triumfetii |
زبان‌گنجشک |
Oleaceae |
Fraxinus rotundifolia. |
|
زبرنیه رایج |
Rubiaceae |
Aseperula arvensis |
چتنه |
Cupressaceae |
Juniperus foetidissima |
|
گاوزبان |
Boraginaceae |
Anchusa azurea |
ارس |
Cupressaceae |
Juniperus obloga |
|
درمنه شرقی |
Asteraceae |
Artemisia scoparia |
گوشوارک |
Celastraceae |
Evonymus latifolius |
|
بومادران زرد |
Asteraceae |
Achillea biebersteinii |
زالزالک |
Rosaceae |
Crataegus orientalis |
|
گل گندم عزیزی |
Asteraceae |
Centaurea aziziana |
بارانک |
Rosaceae |
Sorbus torminalis L. |
|
گل گندم چمنزار |
Asteraceae |
Centaurea iberica |
گلابی |
Rosaceae |
Pyrus salicifolia. |
|
گل گندم بوتهای |
Asteraceae |
Centaurea virgata |
سرخدار
|
Taxaceae |
Taxus baccata L. |
|
گل گندم جنگلی |
Asteraceae |
Centaurea zuvandica |
گیلاس
|
Rosaceae |
Cerasus avium L. |
|
دم اسب رودخانه |
Equisetaceae |
Eqisetum fluviatile |
ازگیل |
Rosaceae |
Mespilus germanica L. |
|
فراموشممکن |
Boraginaceae |
Myosotis asiatica |
بنه |
Anacardiaceae |
Pistacia atlantica. |
|
فراموشممکن تنک |
Boraginaceae |
Myosotis sparsiflora |
قدومه سهندی |
Brassicaceae |
Alyssum longistylum |
|
هفت‌بند نرم |
Polygonaceae
|
Polygonum mite |
قدومه گل ریز |
Brassicaceae |
Alyssum strigosum |
|
هفت‌بند عقربکی |
Polygonaceae |
Polygonum paronychioides |
قدومه |
Brassicaceae |
Alyssum alyssoides |
|
گل ماهور غاضی |
Scrophulariaceae |
Verbascum agrimonifolium |
علف بره |
Poaceae |
Festuca ovina |
|
گلماهور ارتفاع پسند |
Scrophulariaceae |
Verbascum orephilum |
مصفای بریتانیائی |
Asteraceae |
Inula britanniana |
|
گل ماهور آذربایجانی |
Scrophulariaceae |
Verbascum szovitsianum |
مصفای زنجبیل |
Asteraceae |
Inula helenium |
|
گل استکانی |
Campanulaceae |
Campanula rapunculoides |
مصفای چشم مسیح |
Asteraceae |
Inula oculus-christi |
|
گل استکانی تک گل |
Campanulaceae |
Campanula stevenii |
یونجه دایرهای |
Fabaceae |
Medicago orbicularis |
|
پیچک صحرایی |
Convolvulaceae |
Convolvulus arvensis |
یونجه |
Fabaceae |
Medicago sativa |
|
پیچک |
Convolvulaceae |
Campanula cantabrica |
بارهنگ سرنیزهای |
Potamogetonaceae |
Plantago lanceolata |
|
اسپرس تالش |
Fabaceae |
Onobrychis hohenackeriana |
شنگ خویی |
Asteraceae |
Tragopogon kemulariae |
|
اسپرس رودباری |
Fabaceae |
Onobrychis mischauxii |
گزنه |
Urticaceae |
Urtica dioica |
|
اسپرس شاهپوری |
Fabaceae |
Onobrychis shahpurensis |
آویشن |
Lamiaceae |
Thymus kotschyanus |
|
سیزاب ایرانی |
Scrophulariaceae |
Veronica persica |
آویشن واقعی |
Lamiaceae |
Thymus serpyllum |
|
سیزاب شرقی |
Scrophulariaceae |
Veronica orientalis |
آویشن |
Lamiaceae |
Ziziphora capitata |
|
چمن پیازک‌دار |
Poaceae |
Poa bulbosa |
چمنگندم سیسیلی |
Graminaceae |
Agropyron tauri |
|
چمن مرتعی |
Poaceae |
Poa nemoralis |
نوک لک لک تیز |
Geraniaceae |
Erodium oxyrrhynchm |
|
سیلن هرز |
Caryophylaceae |
Silene conoidea |
آهوماش زرد |
Fabaceae |
Lotus corniculatus |
|
شاه‌پسند |
Verbenaceae |
Verbena officinalis |
خشخاش پرچم درشت |
Papaveraceae |
Papaver macrostemum |
|
جاروعلفی |
Poaceae |
Bromus japonicus |
مریم نخودی |
Lamiaceae |
Teucrium polium |
|
جاروعلفی نازا |
Poaceae |
Bromus sterilis |
شبدر مشکوک |
Fabaceae |
Trifolium ambiguum |
|
جگن |
Cyperaceae |
Carex divulsa |
شبدر برگ باریک |
Fabaceae |
Trifolium angustifolium |
|
زیباسر |
Asteraceae |
Callipeltis cuucularis |
شبدر خودروی |
Fabaceae |
Trifolium arvense |
|
گلسر جنگلی |
Orchidaceae |
Cephalanthera damasonium |
شبدرزرد |
Fabaceae |
Trifolium campestre |
|
مرزه سهندی |
Lamiaceae |
Satureja sahandica |
شبدر |
Fabaceae |
Trifolium spruneriana |
|
کنگرسفید |
Asteraceae |
Cirsium arrense |
ماشک |
Fabaceae |
Vicia narbonensis |
|
گلایول صحرائی |
Iridaceae |
Gladiolus segetum |
ماشک |
Fabaceae |
Vicia sativa L. |
|
مرزنگوش |
Lamiaceae |
Origanum vulgare |
|
|
|
شکل 3- میزان شاخصهای غنای گونهای در طبقات ارتفاعی مختلف شکل4- میزان شاخصهای یکنواختی در طبقات ارتفاعی مختلف
شکل 5- میزان شاخصهای ناهمگنی در شکل6- روند تغییرات میانگین شاخصهای
طبقات ارتفاعی مختلف غنای گونهای در طبقات ارتفاعی
شکل7- روند تغییرات میانگین شاخصهای یکنواختی شکل 8- روند تغییرات میانگین شاخصهای ناهمگنی
در طبقات ارتفاعی در طبقات ارتفاعی
نتایج آمار توصیفی و درصد ضریب تغییرات شاخصهای غنای گونهای، یکنواختی و ناهمگنی نشان داد که از بین شاخصهای غنا، شاخص مارگالف (6/17 درصد)، از بین شاخصهای یکنواختی، شاخص اصلاحشده نی (5/18 درصد) و از بین شاخصهای ناهمگنی، شاخص هیل (4/27درصد) بالاترین ضرایب تغییرات را در بین شاخصهای مورد بررسی بخود اختصاص دادهاند (جدول 2).
ضرایب همبستگی پیرسون شاخصهای تنوعزیستی بیانگر آن است که از بین شاخصهای یکنواختی، شاخصهای کامارگو و اسمیث - ویلسون دارای همبستگی بالایی (98 درصد) با یکدیگر میباشند. ضرایب همبستگی در شاخصهای غنای گونهای و ناهمگنی هم بسیار بالاست (جدول 3).
1- شاخصهای غنای گونهای: شکل 3 میزان شاخصهای غنای گونهای را در طبقات ارتفاعی مختلف نشان میدهد.
2- شاخصهای یکنواختی: شکل 4 میزان شاخصهای یکنواختی را در طبقات ارتفاعی مختلف نشان میهد.
3- شاخصهای ناهمگنی: شکل 5 میزان شاخصهای ناهمگنی را در طبقات ارتفاعی مختلف نشان میهد.
بررسی روند تغییرات میانگین شاخصها:
1- شاخصهای غنای گونهای: شکل 6 روند تغییرات میانگین شاخصهای غنای گونهای را در طبقات ارتفاعی مختلف نشان میدهد. همانطوری که مشاهده میشود شاخصهای غنای گونهای دارای تغییرات منظمی در ارتباط با افزایش ارتفاع بوده است.
2- شاخصهای یکنواختی: شکل 7 روند تغییرات میانگین شاخصهای یکنواختی را در طبقات ارتفاعی مختلف نشان میدهد. همانطوری که مشاهده میشود شاخصهای غنای گونهای دارای تغییرات نسبتاً منظمی در ارتباط با افزایش ارتفاع بوده است.
1- شاخصهای ناهمگنی: شکل 8 روند تغییرات میانگین شاخصهای ناهمگنی را در طبقات ارتفاعی مختلف نشان میدهد.
بحث و نتیجهگیری
فیزیوگرافی که به معنای شکل سطحی یک منطقه است (25) تأثیر زیادی بر تنوع گیاهان و پراکنش آنها دارد (31). بدین منظور، محققان مختلف تنوعزیستی را با در نظر گرفتن فیزیوگرافی و یا هر یک از عوامل مختلف فیزیوگرافی بهصورت مجزا، مانند ارتفاع از سطح دریا، جهت و شیب مورد بررسی قرار دادهاند (29، 69). بنابراین عوامل توپوگرافی ازجمله عواملی هستند که بر حضور و عدم حضور گونههای گیاهی تأثیرگذار هستند (40). مروری بر منابع نشان میدهد که الگوی پراکنش گیاهان بهطور عمده تحت تأثیر دو عامل درجه حرارت و رطوبت قرار دارد ( 3، 32) و از آنجایی که میزان درجه حرارت و رطوبت بهطور مستقیم تابعی از الگوی ارتفاع از سطح دریاست، بنابراین میتوان گفت که ارتفاع از سطح دریا، عامل اصلی در الگوی توزیع ترکیب پوشش گیاهی هر منطقه و تنوعزیستی گیاهی آن محسوب میشود (74). در این رابطه مطالعات گستردهای نشان دادند که عامل بومشناختی ارتفاع از سطح دریا بهعنوان مهمترین عامل مؤثر بر ترکیب گیاهی و در نتیجه تنوعزیستی رویشهای جنگلی نواحی معتدل محسوب میشود (19، 47)، محققان زیادی به بررسی نقش ارتفاع از سطح دریا بر تنوع و غنای گونهای پرداخته و همبستگیها معنیداری را مشاهده کردهاند (5، 9، 16، 19، 20، 23، 27، 37، 38، 39، 41، 47، 55، 62، 70، 72) و پژوهش حاضر نیز فقط مدعی آن است که در منطقه مورد مطالعه تنوع گونههای گیاهی با تغییرات ارتفاع از سطح دریا، تغییر میکند. محاسبه و مقایسه شاخصهای مختلف تنوع، بهعنوان روشی مطلوب برای مطالعه تنوعزیستی مورد توجه است (9، 21، 28)، البته هر نه شاخص تنوعزیستی محاسبه شده (دو شاخص غنا، چهار شاخص یکنواختی و سه شاخص ناهمگنی)، در منابع بهعنوان پرکاربردترین شاخصها ذکر شدهاند (28، 48، 50، 58). همانطوری که نتایج نشان میدهد ارتفاع از سطح دریا روی شاخصهای منهنیک، اسمیث - ویلسون، کامارگو و اصلاحشده نی تأثیر نداشت. اما تأثیر آن روی شاخص مارگالف (p=/009)، یکنواختی سیمپسون ( p=/02)، و هر سه شاخص ناهمگنی (p=/001) معنیدار بوده، به‌طوری که با افزایش ارتفاع از سطح دریا، شاخص غنای گونهای و تنوع (ناهمگنی) افزایش یافت (جدول 2). این موضوع با یافتههای (5، 9، 10، 16، 20، 26، 27) مطابقت دارد. همان طور که نتایج نشان میدهد در منطقۀ مورد مطالعه، شاخصهای تنوع و غنا با ارتفاع همبستگی مثبت دارد. بصورتی که با افزایش ارتفاع، تنوع و غنای گونهای افزایش مییابد، در حالی که در اکثر تحقیقات همبستگی شاخصهای تنوع زیستی با این عامل منفی بوده است. این موضوع میتواند بدلایل ذیل باشد:
1- در منطقه مورد مطالعه تغییرات ارتفاعی خیلی زیاد نیست (1500-600 متر) که باعث کاهش دما شود و در نتیجه تنوع زیستی کاهش یابد.
2- هیچگاه نباید انتظار داشت که رابطه بین تنوع زیستی و ارتفاع از سطح دریا رابطه علی و معلولی باشد، بلکه ممکن است فاکتور ارتفاع بر روی عوامل دیگر تأثیر گذاشته و باعث افزایش تنوعزیستی شود.
3- همچنین با توجه بشرایط حاکم بر منطقۀ مورد مطالعه، آشفتگیها و تخریبهای شدیدی که در ارتفاعات پایین به سبب نزدیک بودن به جاده، روستاهای حاشیه جنگل و فشار چرای دام و ... رخ داده، باعث شده که تنوعزیستی ارتفاعات بالاتر بیشتر از ارتفاعات پایینی و میانی باشد. مطالعات زیادی نیز در این زمینه که چرای دام باعث کاهش تنوعگونهای میگردد، انجام شده است (5، 12، 43، 75)، به‌طوری‌که در بررسی تنوع گونهای منطقه قلاجه کرمانشاه نتیجه گرفتند که با افزایش ارتفاع از سطح دریا تنوع افزایش مییابد و علت آن را وجود شرایط سخت‌تر و دخالتهای کمتر انسانی در ارتفاعات دانستند.
بررسی و تحقیقاتی که در زمینه پویایی پوششگیاهی انجام شد، تغییر ارتفاع را بهعنوان یکی از عوامل مؤثر بر ساختار پوششگیاهی معرفی مینماید، بطوری که نقش این عامل در حضور یا حذف گونههای گیاهی بسیار بارز است. بررسی تغییرات میانگین شاخصهای مختلف غنا، یکنواختی و ناهمگنی در طبقات ارتفاعی مختلف روند منظمی را نشان داد (شکلهای 8-6 )، بطوری که مقادیر شاخصهای غنا و یکنواختی به سمت ارتفاعات بالاتر روند صعودی داشته که تصور میشود، با توجه بشرایط سخت محیطی در ارتفاعات پایینی (نزدیکی به جاده، فشار چرای دام و ...) منطقه مورد مطالعه، گونههای گیاهی بمنظور حفظ بقا، خود را در طول زمان به ارتفاعات بالاتر که محیطی امن محسوب میشود، رساندهاند و باعث افزایش غنای گونهای شدهاند. با توجه به نتایج فوق، شاخص سیمپسون حساسیت بیشتری به فراوانی گونههای عمومی (فراوان) دارد و تابع شانون- وینر به فراوانی گونههای در سطح جامعه یا نمونه مورد نظر حساسیت بیشتری نشان میدهد (7)، بنابراین میتوان نتیجه گرفت که شاخص غنای گونهای و یکنواختی (بیشتر شاخص غنای گونهای) نقش بسزایی در افزایش تنوعزیستی دارد، زیرا با افزایش ارتفاع در منطقه مورد مطالعه، غنا و یکنواختی افزایش مییابد (شکلهای 5-3). از طرفی نتایج سایر تحقیقات نیز نشان میدهد که در افزایش شاخص سیمپسون، یکنواختی و در افزایش شاخص شانون- وینر شاخصهای غنا دارای اهمیت است (6)؛ در نتیجه جنگل مذکور یک جنگل طبیعی پهنبرگ آمیخته خزانکننده بوده و از تنوعزیستی بالایی برخوردار است که با نتایج بدست آمده از پژوهشهای سایر محققان همخوانی دارد، یعنی بیشتر بودن تنوعزیستی در این جنگلهای طبیعی پهنبرگ نسبت به جنگلهای سوزنیبرگ (49)، علت بالا بودن تنوعزیستی در این جنگلها را میتوان به دمای مناسب، خاک حاصلخیز و رطوبت بالا نسبت داد (45). بمنظور تعیین و تشخیص مناسبترین شاخصها برای اندازهگیری تنوعزیستی در طبقات ارتفاعی، از آماره ضریب تغییرات استفاده میگردد. بدیهی است که مناسبترین شاخص، شاخصی است که بیشترین تغییرپذیری میانگین یا در واقع بیشترین ضریب تغییرات را داشته باشد (13). نتایج آمار توصیفی و درصد ضریب تغییرات شاخصهای غنای گونهای، یکنواختی و ناهمگنی نشان داد که از بین شاخصهای غنا، شاخص مارگالف (6/17 درصد)، از بین شاخصهای یکنواختی، شاخص مودیفاید (5/18 درصد) و از بین شاخصهای ناهمگنی، شاخص هیل (4/27 درصد) بالاترین ضرایب تغییرات را در بین شاخصهای مورد بررسی بخود اختصاص دادهاند، بنابراین بهعنوان مناسبترین شاخص از بین شاخصهای عنوان شده محسوب میشوند. ضرایب همبستگی پیرسون شاخصهای تنوعزیستی بیانگر آن است که از بین شاخصهای یکنواختی، شاخصهای کامارگو و اسمیث- ویلسون دارای همبستگی بالایی (98 درصد) با یکدیگر میباشند. ضرایب همبستگی در شاخصهای غنای گونهای و ناهمگنی هم بسیار بالاست. با توجه به تعاریف همبستگی، هر چه مقدار عددی این ضرایب در ارتباط بین دو شاخص بیشتر باشد این دو شاخص تفاوت زیادی با یکدیگر نداشته و در موارد لازم میتوان از یکی دو شاخص استفاده نمود و بعکس، هر چه ضریب همبستگی شاخصها کمتر باشد این بدان معناست که هر یک از شاخصها عملکرد منحصر بخود داشته و خروجی آنها تشابه کمتری با یکدیگر دارند (13). با این تفاسیر برای اندازهگیری یکنواختی توسط هر یک از شاخصهای کامارگو و اسمیث- ویلسون نتایج مشابهای خواهد داشت. همچنین برای بررسی ناهمگنی استفاده از هر یک از شاخصها مقدور میباشد (بدلیل همبستگی بالای بین شاخصها).
با توجه به حساسیت طبقه ارتفاعی پایین نسبت به طبقات ارتفاعی دیگر که بیشتر در معرض تخریب و کاهش تراکم و تنوع گونهای میباشد، باید با اصلاح راهکارهای موجود و شناسایی گونههای مناسب این طبقه ارتفاعی، در جهت مدیریت اصولی و بهینه آن اقدامات جدی صورت بگیرد. همچنین پیشنهاد میشود در راستای احیای تودههای تنک و با تنوع گونهای کمتر در منطقه، شرایط رویشگاهی ارتفاعات مختلف از سطح دریا مطالعه شده و گونههای مناسب برای جنگل‌کاری در هر منطقه انتخاب شوند تا در تمام ارتفاعات، تودههای متراکم و با تنوع گونهای مناسب استقرار یابند. باید خاطرنشان کرد که روشهای مطالعة تنوعزیستی در اکوسیستم جنگل زمانی مفید و سودمند است که در راستای اهداف شناخته شده مدیریت جنگل قرار گیرند. بمنظور حفظ و توسعه تنوعزیستی، جنگلهای ارسبان باید تحت مدیریت صحیح قرار گیرند. آنچه مسلم است بهلحاظ پیچیدگی و تنوع خصوصیات اکولوژیک در هر منطقۀ پوشش، نمیتوان نتایج بدست آمده در هر مطالعه را به تمامی مطالعات دیگر مرتبط دانست. بنابراین این پژوهش فقط مدعی این است که در منطقۀ مورد پژوهش تغییرات تنوعزیستی در رابطه با تغییرات ارتفاع معنیدار میباشد، به‌طوری که با افزایش ارتفاع از سطح دریا غنای گونهای افزایش یافته و موجب افزایش تنوعزیستی میگردد. بدیهی است ضرورت مطالعات متعدد و موردی از این دست، بهترین راهکار برای نیل به مدیریت بهینه در جنگلداری نوین میباشد.
', './data/cell/coversheet/cover_fa.jpg'))
دوره 27، شماره 5
اسفند 1393صفحه 949-963
- تاریخ دریافت: 03 آبان 1391
- تاریخ بازنگری: 13 مهر 1392
- تاریخ پذیرش: 29 مهر 1392