نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 تهران، پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، بخش زیست فناوری دام و آبزیان
2 سنندج، دانشگاه کردستان، دانشکده کشاورزی، بخش علوم دامی
چکیده
توانایی و امکان تعیین جنسیت گوساله در صنعت دامپروری بسیار حائز اهمیت است و یکی از اهداف دیرینه در صنعت گاو شیری و گوشتی به شمار میرود. گاو نر در مقایسه با گاو ماده به علت هتروگامتیک بودن سهم بیشتری در نسبت جنسی ایفا میکند. تشخیص نسبت جنسی اسپرماتوزوئیدها از طریق نسبت کروموزومهای X و Y قابل انجام است. این پژوهش با هدف تاثیر غلظت تستوسترون خون بر تغییر نسبت جنسی کروموزوم هایX و Yاسپرماتوزوئیدها در گاوهای هلشتاین از طریق تکنیک Real-Time PCR انجام گرفت. در این تحقیق از 26 راس گاو نر هلشتاین موجود در مرکز اصلاحنژاد ایستگاه عباس آباد مشهد، خونگیری و اسپرمگیری انجام شد. پس از استخراج DNA از اسپرم به روش بهینه یافته استخراج نمکی، Real-Time PCR برای تکثیر قطعات 90، 89 و79 جفت بازی به ترتیب برای ژنهای PLP ، SRY و PAR با استفاده از جفت آغازگرهای اختصاصی انجام گرفت و نسبت جنسیت محاسبه شد. نتایج آنالیز آماری نشان داد که میانگین حداقل مربعات کروموزوم Y و X به ترتیب 15/0±23/1 و 02/0±71/0 بود و از نظر آماری داری تفاوت معنیداری بودند (05/0P<). همچنین همبستگی نسبی ژن SRY با غلظت تستوسترون خون برابر با 38/0 برآورد شد که این نتایج نشان میدهد با افزایش سطح تستوسترون میزان نسبی اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن SRY به طور معنیداری (05/0P<) افزایش یافت. همچنین همبستگی بین ژن PLP و تستوسترون خون برابر با 67/.- برآورد شد. لذا با افزایش غلظت تستوسترون میزان نسبی اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن PLP به طور معنیداری (01/0P<) کاهش یافت.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Investigation of the ratio of X and Y chromosomes population in Holstein bulls’ ejaculation and the role of blood testosterone concentration on population ratio
نویسندگان [English]
چکیده [English]
Cattle sexing plays an important role in cattle dairy farming and husbandry, with a great impact on controlling population sex ratio. Sperms with either X or Y chromosomes can define the generation of progenies in terms of sex. Here,the SRY gene was used as an index of the number of sperms with Y chromosome. Sperm and blood samples were collected from 26 Holstein cows from Abbassabad Research institute in Mashhad. DNA was isolated from sperm samples via saline technique and Real-Time PCR was used to differentiate between sperms with X and Y chromosomes. Concentrate of blood testosterone was evaluated by using ELIZA technique. The mean values (1.23 ± 0.15 and 0.71 ± 0.02) for the number of sperms with X and Y chromosomes were significantly different from each other. Additionally, level of blood testosterone has positive correlation with number of sperms with Y chromosome as opposed to X chromosome. incunclosion,increase in blood testestron concentration increase sperm with Y chromosome.
کلیدواژهها [English]
بررسی نسبت جمعیت کروموزومهای جنسی X و Y در انزال گاوهای نر هلشتاین و نقش غلظت تستوسترون خون بر نسبت جمعیتی
مونا خلقی1و2، فرید حیدری1*، جلال رستم زاده2، و محمد رزم کبیر2
1 تهران، پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، بخش زیست فناوری دام و آبزیان
2 سنندج، دانشگاه کردستان، دانشکده کشاورزی، بخش علوم دامی
تاریخ دریافت: 21/12/92 تاریخ پذیرش: 16/2/93
چکیده
توانایی و امکان تعیین جنسیت گوساله در صنعت دامپروری بسیار حائز اهمیت است و یکی از اهداف دیرینه در صنعت گاو شیری و گوشتی به شمار میرود. گاو نر در مقایسه با گاو ماده به علت هتروگامتیک بودن سهم بیشتری در نسبت جنسی ایفا می کند. تشخیص نسبت جنسی اسپرماتوزوئیدها از طریق نسبت کروموزومهای X و Y قابل انجام است. این پژوهش با هدف تاثیر غلظت تستوسترون خون بر تغییر نسبت جنسی کروموزوم هایX و Yاسپرماتوزوئیدها در گاوهای هلشتاین از طریق تکنیک Real-Time PCR انجام گرفت. در این تحقیق از 26 راس گاو نر هلشتاین موجود در مرکز اصلاحنژاد ایستگاه عباس آباد مشهد، خونگیری و اسپرمگیری انجام شد. پس از استخراج DNA از اسپرم به روش بهینه یافته استخراج نمکی، Real-Time PCR برای تکثیر قطعات 90، 89 و79 جفت بازی به ترتیب برای ژنهای PLP، SRY و PARبا استفاده از جفت آغازگرهای اختصاصی انجام گرفت و نسبت جنسیت محاسبه شد. نتایج آنالیز آماری نشان داد که میانگین حداقل مربعات کروموزوم Y و X به ترتیب 15/0±23/1 و 02/0±71/0 بود که از نظر آماری داری تفاوت معنیداری بودند (05/0P<). همچنین همبستگی نسبی ژن SRY با غلظت تستوسترون خون برابر با 38/0 برآورد شد که این نتایج نشان میدهد با افزایش سطح تستوسترون میزان نسبی اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن SRY به طور معنیداری (05/0P<) افزایش یافت. همبستگی بین ژن PLP و تستوسترون خون نیز برابر با 67/.- برآورد شد. لذا با افزایش غلظت تستوسترون میزان نسبی اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن PLP به طور معنیداری (01/0P<) کاهش یافت.
واژه های کلیدی: ژن SRY، ژن PLP، نسبت جنسیتی، غلظت تستوسترون، Real-time PCR
* نویسنده مسئول، تلفن: 02144787303، پست الکترونیکی: heidari@nigeb.ac.ir
مقدمه
کنترل جنسیت فرزند قبل از تولد چه در مورد انسان و چه در برنامههای اصلاح نژاد همیشه مورد نظر بوده است. از سال 1970 به بعد عوامل موثر بر نسبت جنسیتی موالید مورد بررسی قرار گرفتهاست. در این مطالعات به نقش نژاد و گزینش ژنتیکی، فصل، زمان تلقیح مصنوعی در طول فحلی، سرعت متفاوت حرکت کروموزومهای Xو Y در مایع منی اشاره شدهاست (17و 24).
محققین معتقدند که اسپرماتوزوئیدهای X و Y دارای قدرت تحرک متفاوت هستند و این امر میتواند منجر به افزایش شانس یک گروه از اسپرماتوزوئیدها جهت لقاح با تخمک شود. همچنین فاکتورهایی مانند سطح موکوس سرویکس، pH واژن و زمان تلقیح نیز در این امر دخالت خواهد داشت(8). تفاوت ذاتی فیزیولوژیکی در قدرت زندهماندن اسپرماتوزوئیدهای یک جنس، ظرفیت پذیری و واکنش آکروزومی متفاوت و همچنین شرایط حاکم در دستگاه تولیدمثلی ماده، جهت نفوذپذیری لایه زونا (با توجه به زمان تخمکگذاری نسبت به زمان تلقیح) ممکن است منجر به لقاحی متفاوت برای دو جنس اسپرم گردد. لذا بسته به سطح بلوغ در زمان لقاح احتمال دارد اووسیت نسبت به اسپرماتوزوئیدهای X وY جذب ترجیحی داشته باشد (7).
برخی پژوهشها به نقش استرس بر نسبت جنسیتی تاکید کردهاند که علت آن را میتوان ناشی از تاثیر استرس بر میزان هورمونهای جنسی دانست. استرس موجب کاهش تستوسترون در مردان و افزایش آندروژنها در زنان می گردد (24). لذا بررسی تاثیر هورمونها بخصوص هورمونهای جنسی در نسبت جنسیتی بسیار اهمیت دارد. هورمون تستوسترون قویترین آندروژن از گروه هورمونهای استروئیدی میباشد که از کلمه یونانی به معنی مردساز گرفته شده است. این هورمون دارای اثرات آندروژنیک (جنسیتی) و آنابولیک (سازنده، رشد دهنده) میباشد (1، 10، 11و 20).
در حدود 95% تستوسترون موجود در سرم مرد بالغ، توسط بیضهها و مابقی به وسیله غدهی فوق کلیوی تولید می گردد. در بسیاری بافتها، تستوسترون بوسیلهی عمل آنزیم 5-آلفا-ردوکتاز به آندروژن قویتر دیهیدروتستوسترون Dihydrotestosteron (DHT) تبدیل میشود. اگرچه هردو هورمون از طریق یک رسپتور عمل میکنند، دیهیدروتستوسترون حدود 5/2 برابر از تستوسترون قویتر است. همچنین تستوسترون میتواند در بسیاری از بافتها به استروژن، تبدیل شود و منشأ عمده استروژن در حال گردش در جنس مذکر تبدیل آندروژنهای بیضهای و غدهی فوق کلیوی در بافت چربی است (2، 10، 11و 20).
با توجه به پژوهشهای انجام شده توسط سامولی و همکاران (2008) و گرانت و ایروین (2005) افزایش هورمون تستوسترون در جنس ماده منجر به افزایش انحراف نسبت جنسیتی موالید به سمت نرها میشود. همچنین جامس و همکاران (1996، 2004 ( پیشنهاد کردهاند افزایش سطح تستوسترون خون نرها میتواند منجر به انحراف نسبت جنسی به سمت نرزایی شود که احتمالاً این اثر ناشی از تغییر نسبت جنسی اسپرماتوزوئیدها میباشد زیرا نرها هتروگامتیک هستند.
با استفاده از تکنیکهای مولکولی همچون Real-time PCR ،FISH (Fluorescent In Situ Hybridization) و فلوسیتومتری امکان بررسی دقیق جنسیت سلولها وجود دارد. در این میان تکنیک Real-time PCR بدلیل ارزان تر و دقیق بودن بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. اساس آشکارسازی محصولات در تمام دستگاههای Real-time بر اساس سیگنال فلوروسانس میباشد که افزایش شدت فلوروسانس با افزایش محصول تکثیرشده در طول PCR نسبت مستقیم دارد(22).
یکی از ژنهای موجود در کروموزوم Y، Sex- related Y gene (SRY) میباشد، این ژن روی بازوی کوتاه کروموزوم Y نزدیک به سانترومر قرار دارد. از جمله عملکردهای تعیینشده برای SRY، شروع رونویسی، اسپلایسینگ mRNA، شرکت در اسپرماتوژنز، تحرک اسپرمها، تعامل بین اسپرم و تخمک و همچنین تولید تستوسترون میباشد(16، 18 و 23). با توجه به اینکه ژن SRY میتواند بر زندهمانی کروموزوم Y موثر باشد میتوان نقش آن را بر میزان نسبت جمعیتی کروموزومهای X و Y مورد بررسی قرار داد (5 و 17).
همچنین ژن کاندید جهت شناسایی کروموزوم X در پژوهش اخیر Proteolipid protein (PLP) میباشد. این ژن در همه بافتهای عصبی و غیر عصبی بیان میشود و در همه بافتهای غیرعصبی در طی تکثیر طبیعی، مانع آپوپتوز میشود. گرچه طبق بررسیهای انجام شده، در شرایط فیزیولوژیکی متفاوت افزایش بیان ژن PLP محرک فرآیند آپوپتوز میباشد (21). لذا با توجه به اینکه نقش هورمون تستوسترون بر نسبت جنسیتی در نرها تاکنون بررسی نشده است پژوهش حاضر با دو هدف زیر انجام شد:
1- تعیین نسبت جمعیت کروموزومهای جنسی در انزال گاوهای نر هلشتاین.
2- بررسی ارتباط بین تغییرات هورمون تستوسترون در خون و نسبت جمعیتی.
مواد و روشها
مواد: تمام مواد شیمیایی مورد استفاده در استخراج DNA از اسپرماتوزوئیدها، از شرکت Merck آلمان تهیه گردید. همچنین از کیت تجاری BioDyne Solis
(Cat.NO: 08-24-0000S) به منظور تکثیر قطعات مورد نظر توسط تکنیک Real-time PCR استفاده شد.
روشها: نمونهگیری: از 26 راس گاو هلشتاین موجود در مرکز اصلاحنژاد ایستگاه عباس آباد مشهد، خونگیری و اسپرم گیری به صورت همزمان و در ساعات اولیه صبح انجام شد. ابتدا اسپرمگیری از گاوهای مورد مطالعه توسط مهبل مصنوعی انجام شد. سپس خونگیری توسط لولههای ونوجکت Gel-clot activator از محل سیاهرگ دمی انجام گرفت. نمونهها بلافاصله به مدت 5 دقیقه با سرعت rpm3000 سانتریفیوژ شدند. پس از جدا شدن سرم، نمونهها آماده انتقال به آزمایشگاه جهت سنجش میزان تستوسترون گردید. اندازهگیری تستوسترون توسط کیت تجاری انسانی AccuBind ELISA (Cat. NO: 3725-300) (Enzyme-linked Immunosorbent Assay) صورت گرفت.
استخراج و تعیین کیفیت DNA: برای استخراج DNA، از پروتکل استخراج نمکی استفاده شد (15). همچنین جهت تعیین غلظت و خلوصDNA استخراج شده، از دستگاه نانودراپ (Thermo Scientific) و ژل آگارز 1 درصد استفاده گردید.
طراحی آغازگرها: بدین منظور ابتدا توالی نوکلئوتیدی ژنهای هدف و مرجع از بانک اطلاعات ژنی، پایگاه NCBI (National Center for Biotechnology Information) به فرمت FASTA دریافت گردید. سپس در ناحیه حفاظت شده با استفاده از نرمافزارهای Primer3 plus، با در نظر گرفتن مؤلفههای یک آغازگر مناسب، اقدام به طراحی آغازگرها شد. برای بررسی مناسب بودن خصوصیات ترمودینامیکی و ساختار ثانویه آغازگرهای طراحی شده از نرمافزارهای Oligo Analyser v3.1 وCalculator Oligo استفادهگردید و در نهایت اختصاصی بودن آغازگر ژنهای هدف و مرجع بوسیله نرمافزار Primer BLAST موجود در پایگاه اطلاعاتی NCBI مورد آزمون قرار گرفت. اطلاعات مربوط به آغازگرهای طراحی شده اختصاصی برای ژن PLP، SRY و ژن مرجع PAR (Proteinase – Activated Receptor) به شرح جدول 1 میباشد. پس از سنتز پرایمرها، چرخههای دمایی تکثیر قطعات ژنی مورد نظر با استفاده از روش end point PCR تعیین گردید و نتیجه آن بوسیله الکتروفورز بر روی ژل آگارز 2 درصد بررسی شد.
جدول 1- آغازگرهای مورد استفاده در فرآیند Real-time PCR
نام ژن |
توالی آغازگر |
شماره بانک ژنی |
دمای اتصال آغازگر(Cº) |
طول محصول(bp) |
PLP |
F:5´-GAGGGAGGGTGGATCATAGA-3´ R:5´-:CCTCTGGGACCTTCAACAAT-3´ |
AJ009913-1 |
60 |
90 |
SRY |
F:5´-CTCAGACATCAGCAAGCAGC-3 R:5´-GTAGTCTCTGTGCCTCCTCA-3 |
EU581861-1 |
60 |
89 |
PAR |
F:5´-GCCATCACATCTGAGACCAC-3 R:5´-GACTCAGCATCTCGAAGCAA-3 |
AC234910-2 |
60 |
79 |
جدول 2- چرخه دمایی مورد استفاده در واکنش Real-time PCR
واکنش Real-time PCR: طی این مرحله، واکنش زنجیرهای پلیمراز برای نمونههای DNA حاصل از اسپرماتوزوئید با 3 تکرار (Replicate Triplicate) آزمایشی و 1 تکرار کنترل (بدون الگو(NTC))، برای ژنهای PLP وSRY و ژن مرجع PAR با استفاده از دستگاه
ABI (Applied Biosystems, Sequence Detection Systems (Step one) ) انجام شد. پس از آمادهکردن پلیت، تنظیمات مربوط به دستگاه انجام و تحت دستورالعمل جدول 2 چرخههای دمایی واکنشها طی سه مرحله زمانی صورت گرفت.
تجزیه و تحلیل دادهها: برای آنالیز دادههای حاصل از Real-time PCR، ابتدا با استفاده از نرمافزار Step-One ABI نسخه 1/2، یک گزارش از کلیه اطلاعات موجود به صورت فایل Word استخراج شده و سپس به نرمافزار Excel انتقال داده شد.
2-2-6- محاسبه درصد نسبی ژن PLP و SRY: پس از بررسی و تحلیل مراحل فوق مقادیر مربوط به چرخه آستانه ( ) حاصل از تکرارهای بیولوژیکی و تکنیکی هر نمونه وارد نرمافزار Excel گردید. بهمنظور محاسبه درصد نسبی ژن PLP و SRY در اسپرماتوزوئیدهای جمعآوری شده از گاوهای مورد مطالعه، میانگین برای تکرارهای تکنیکی محاسبه شد. سپس با استفاده از رابطه ذیل میزان تعیین گردید:
= -
= -
= -
پس از تعیین میزان برای تمامی نمونهها، میزان محاسبه شد.
تجزیه و تحلیل آماری: تجزیه و تحلیل آماری دادههای بدست آمده با استفاده از نرمافزار SAS (Statistical Analysis Software) نسخه 1/9 انجام شد. قبل از تجزیه و تحلیل دادهها، ابتدا با استفاده از رویه تک متغییری (Univariate Analysis) آزمون نرمال بودن دادهها انجام و سپس آنالیز آماری با استفاده از آزمون t-test انجام شد. همچنین در نمونههای مورد مطالعه با استفاده از رویه Corr در نرمافزار SAS ضرایب همبستگی پیرسون بین میزان ژن PLP و SRY با تستوسترون خون محاسبه شد.
نتایج و بحث
نتایج بررسی غلظت تستوسترون خون در جدول زیر ذکر شده است(جدول 3).
نمودار تکثیر ژن PLP، SRY و PAR تکثیر مناسب پرایمرهای هر سه ژن را تائید نمود (شکل 1).
همچنین آنالیز منحنی ذوب که یکی از مراحل اصلی در بررسی دادههای حاصل از Real-time PCR میباشد در شکل2 ( نمودارهای الف، ب و ج) نشان داده شده است. نمودار قله ذوب ژنSRY ، PLP و PAR نشاندهنده تکثیر اختصاصی قطعات مورد نظر میباشد.
جدول3- غلظت تستوسترون خون در گاوهای هلشتاین
تستوسترون خون |
شماره دام |
4/11 |
1 |
5/7 |
2 |
12 |
3 |
6 |
4 |
5/6 |
5 |
2/7 |
6 |
5/12 |
7 |
5/6 |
8 |
: |
: |
6/11 |
26 |
39/2 ± 45/9 |
میانگین |
شکل 1- نتیجه الکتروفورز محصولات واکنش زنجیره ای پلیمراز بر روی ژل آگارز2 درصد
نمودار الف
|
نمودار الف |
نمودار ب
|
نمودار ج
|
شکل2- منحنی ذوب ژن های PAR (منحنی الف)،SRY (نمودارب) و PLP (نمودار ج)
نتایج آنالیزهای آماری اطلاعات حاصل از Real-time PCR در تحقیق حاضر نشان داد که میانگین حداقل مربعات کروموزوم Y و X به ترتیب برابر با 15/0±23/1 و 02/0±71/0 بود و میان جمعیت اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن SRY و PLP از نظر آماری تفاوت معنیداری وجود دارد (05/0P< ) (جدول4). همچنین همبستگی نسبی ژن SRY با غلظت تستوسترون خون 38/0 برآورد شد. این نتایج نشان میدهد با افزایش سطح تستوسترون میزان نسبی اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن SRY به طور معنی داری (05/0P<) افزایش یافت. همچنین همبستگی بین ژن PLP و تستوسترون خون 67/.- برآورد شد لذا با افزایش غلظت تستوسترون میزان نسبی اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن PLP به طور معنیداری (01/0P<) کاهش یافت.
جدول4- مقایسه میانگین جمعیت اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن SRY و PLP
اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن SRY |
اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن PLP |
میانگین حداقل مربعات 15/0 ± a23/1 |
02/0± b71/0 |
(a و bنشان دهنده اختلاف آماری می باشد)
همانطور که بیان شد، عوامل گوناگونی جهت برهم زدن اصل فیشر (نسبت جنسی 50 به 50 ) شناخته شدهاست. در واقع این نسبت تنها مربوط به فرایند میوز میباشد ولی مسیری که اسپرماتوسیتهای ثانویه پس از فرآیند اسپرماتوژنز )میوز اسپرماتوسیت های اولیه در بافت اپیتیلیوم سمینیفر) جهت لقاح با اووسیت طی مینماید سبب تغییر در نسبت جنسی کروموزومهای X وY اسپرماتوزوئیدها میگردد. همچنین پس از این فرآیند نقش کلیدی اووسیت در جذب متفاوت اسپرماتوزوئیدها را نیز نمیتوان نادیده گرفت (2 و7). یکی از مهمترین فاکتورهای زندهمانی ژرم سلها در مردان، هورمونها و عمدتاً تستوسترون میباشند. زیرا تستوسترون از طریق تنظیم مسیر خاص ژنهای آپوپتوز در زندهمانی ژرم سلها نقش دارد. بنابراین نتایج این تحقیق با نتایج سامولی و همکاران (2008) و گرانتو همکاران (2005) مطابقت دارد. همچنین ژائو و همکاران (2001) و ژانگ و همکاران (2003) پیشنهاد کردند مصرف تستوسترون منجر به القای آپوپتوز اسپرماتوسیت و اسپرماتید با افزایش FAS/FASL میگردد و با افزایش بیان BAX/BCL2 هر دو مسیر درونی و بیرونی آپوپتوز فعال میشود. تستوسترون احتمالاً یا از طریق آنتی ژنها و یا از طریق گیرنده مرگ موجب تغییر نسبت جنسیتی میشود زیرا ماخسیدا و همکاران (2005 و 2006) نشان دادند پس از 6 هفته هورمون تراپی با تستوسترون به همراه پروژسترون رهاشدن اسپرماتوزوئیدها (Spermiation)، تعداد اسپرماتوزوئیدها سرکوب شده و نهایتاً اولیگواسپرمی افزایش مییابد. سامولی و همکاران (2008) گزارش کردند افزایش 1 سطح تستوسترون و 1 گلوکز در موشهای ماده منجر به افزایش 19% انحراف نسبت جنسیتی به سمت نرها میشود. گرانت و ایروین (2005) نشان دادند غلظت بالای تستوسترون فولیکولی منجر به افزایش تشکیل زیگوت های نر شده است که ممکن است بر اثر تحرک متفاوت Y و یا زنده ماندن اسپرم حاوی Y شود. همچنین در برخی پژوهشها بر نقش هورمونهای استرس همانند کورتیکوسترون و پیشسازهای استروژن که منجر به انحراف نسبت جنسیتی به سمت مادهزایی میشود تاکید شده زیرا جنین نر در مقایسه با جنین ماده در برابر هورمونهای استرس به سقط حساستر میباشد (24).
اسکوف و همکاران (2004) نیز در پژوهشی بر روی اسپرماتوگنیا (به عنوان یک بافت غیرعصبی) در موش نشان دادند سطح بیان ژن PLP میزان آپوپتوز را تعدیل میکند. زیرا در موشهایی که تظاهر بیش از حد PLP وجود داشت میزان آپوپتوز نیز افزایش یافت و برعکس. آنها همچنین بیان کردند افزایش بالای بیان PLP منجر به اسیدی شدن چشمگیر مایع خارج سلولی میشود که این امر به خودی خود منجر به افزایش آپوپتوز میشود.
همچنین ذکر این نکته حائز اهمیت است که تفاوت معنیدار در نسبت جمعیتی اسپرماتوزوئیدهای مورد بررسی لزوماً منجر به موفقیت بیشتر اسپرماتوزوئیدهای حامل ژن SRY برای تشکیل زیگوت نیست. زیرا در تشکیل زیگوت عوامل بسیاری، از جمله زندهمانی، سرعت حرکت اسپرماتوزوئیدها و همچنین شرایط فیزیولوژیکی جنس ماده دخیل هستند ولیکن افزایش هورمون تستوسترون منجر به افزایش اسپرماتوزئیدهای حاوی کروموزومY شده است. مطالعات مولکولی اندکی مکانیسم تستوسترون بر آپوپتوز ژرم سلها را مورد بررسی قرار داده است. لذا پیشنهاد میگردد نقش این هورمون در فرآیند اسپرماتوژنز و مسیر سیگنالینگ آپوپتوز در پژوهشهای آتی بررسی گردد.
سپاسگزاری: با نهایت احترام و سپاس از جناب آقای مهندس جعفری و کلیه پرسنل مرکز اصلاح نژاد عباسآباد مشهد که در تهیه نمونههای این پژوهش ما را یاری نمودند.