نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی
2 عضو هیات علمی دانشگاه گنبد کاووس
3 دانشیار گروه بیوتکنولوژی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
در این تحقیق ارتباط بین صفات زراعی و نشانگرهای مولکولی دربرنج با استفاده از 21 صفت زراعی و 144 باند تشکیل شده حاصل از 10 جفت آغازگربین ریزماهواره در 59 ژنوتیپ برنج مورد مطالعه قرار گرفت. آبیاری مزرعه در هر دو محیط غرقاب و تنش، تا مرحله پنجهدهی ارقام به طور غرقاب انجام شد سپس برای ایجاد تنش، از 40 روز پس از نشاء (مرحله حداکثر پنجهزنی) تا پایان فصل زراعی به فاصله 25 روز انجام شد بیشترین محتوای اطلاعات چند شکل(PIC) را آغازگر ISSR-7 با 49/0 و آغازگرهایی ISSR-2، ISSR-8، ISSR-9 و ISSR-10 با 47/0 کمترین مقدار PIC را به خود اختصاص دادند. براساس تجزیه رگرسیون دادههای مولکولی و صفات مورفولوژیکی، در مجموع 70 نشانگر برای شرایط نرمال و 72 نشانگر برای شرایط تنش خشکی برای صفات مرفولوژیکی شناسایی شد. در شرایط نرمال عرض برگ پرچم با 9 نشانگر و در شرایط تنش خشکی طول خروج خوشه از غلاف، عرض برگ پرچم، تعداد دانه کل، تعداد دانه پر خوشه و عملکرد در هکتار با 6 نشانگر بیشترین نشانگرهای مثبت را نشان دادند. بیشترین توجیه تغییرات در شرایط نرمال مربوط به صفت مدت زمان رسیدگی (20/0) توسط مکانهای ژنی ISSR6-7, ISSR10-11, ISSR7-4, ISSR1-7 ISSR2-5, ISSR8-9, ISSR4-8, ISSR1-5, ISSR1-2, ISSR5-1 تبین شد. در شرایط تنش خشکی بیشترین توجیه تغییرات مربوط به صفت عملکرد در هکتار(17/0) توسط مکانهای ژنی ISSR2-8, ISSR9-ISSR1-6, ISSR10-8, ISSR10-10, ISSR3-1 تبیین شد. تعدادی از نشانگرها با بیش از یک صفت در ارتباط میباشند از نتایج این تحقیق در تامین اطلاعات اولیه برای انتخاب غیر مستقیم صفات
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
The relationship of ISSR markers to agronomic traits in rice under flooding and drought conditions
نویسنده [English]
3 Associate Professor, Department of Biotechnology, Payame Noor University, Tehran, I.R. of Iran
چکیده [English]
The relationship between agronomic traits and molecular markers in rice using 21 and 144 characters band consists of 10 pairs of markers in 59 genotypes of rice were studied. The highest polymorphic information content (PIC) of the primer ISSR-7 with 0.49 and Markers ISSR-2, ISSR-8, ISSR-9 and ISSR-10 with 0.47 lowest PIC is allocated to the. Based on regression analysis of molecular data and morphological traits, a total of 70 indicates normal condition and 72 markers for drought conditions for morphological traits were detected. In normal conditions, flag leaf width and 9 markers in drought conditions during the pod heading, flag leaf width, whole grains, number of grains panicle and yield per hectare, with 6 indicating the highest showed positive Markers. Highest trait variations in normal conditions of handling time (0.20) by gene sites ISSR6-7, ISSR10-11, ISSR7-4, ISSR1-7 ISSR2-5, ISSR8-9, ISSR4-8, ISSR1 -5, ISSR1-2, ISSR5-1 be explained. Drought conditions in most of the observed variations in yield per hectare (0.17) by gene sites 1 ISSR2-8, ISSR9-ISSR1-6, ISSR10-8, ISSR10-10, ISSR3-1 explained. Number of Markers with more than one attribute on the results of this study are the first to provide information useful for indirect selection of traits associated with Markers professionalism.
کلیدواژهها [English]
ارتباط نشانگرهای ISSR با صفات زراعی برنج در شرایط غرقاب و تنش خشکی
محمدرضا کریم1، حسین صبوری2*و محمد علی ابراهیمی1
1 ایران، تهران، دانشگاه پیام نور، گروه بیوتکنولوژی
2 ایران، گنبدکاووس، دانشگاه گنبدکاووس، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه تولیدات گیاهی
تاریخ دریافت: 5/9/95 تاریخ پذیرش: 1/9/96
چکیده
در این تحقیق ارتباط بین صفات زراعی و نشانگرهای مولکولی دربرنج با استفاده از 21 صفت زراعی و 144 باند تشکیل شده حاصل از 10 آغازگر بین ریزماهواره در 59 ژنوتیپ برنج مورد مطالعه قرار گرفت. آبیاری مزرعه در هر دو محیط غرقاب و تنش، تا مرحله پنجهدهی ارقام به طور غرقاب انجام شد. سپس برای ایجاد تنش، از 40 روز پس از نشاء (مرحله حداکثر پنجهزنی) تا پایان فصل زراعی به فاصله 25 روز انجام شد بیشترین محتوای اطلاعات چند شکل(PIC) را آغازگر ISSR-7 با 49/0 و آغازگرهایی ISSR-2، ISSR-8، ISSR-9 و ISSR-10 با 47/0 کمترین مقدار PIC را به خود اختصاص دادند. براساس تجزیه رگرسیون دادههای مولکولی و صفات مورفولوژیکی، در مجموع 70 نشانگر برای شرایط نرمال و 72 نشانگر برای شرایط تنش خشکی برای صفات مرفولوژیکی شناسایی شد. در شرایط نرمال عرض برگ پرچم با 9 نشانگر و در شرایط تنش خشکی طول خروج خوشه از غلاف، عرض برگ پرچم، تعداد دانه کل، تعداد دانه پر خوشه و عملکرد در هکتار با 6 نشانگر بیشترین نشانگرهای مثبت را نشان دادند. بیشترین توجیه تغییرات در شرایط نرمال مربوط به صفت مدت زمان رسیدگی (20/0) توسط مکانهای ژنی ISSR6-7, ISSR10-11, ISSR7-4, ISSR1-7 ISSR2-5, ISSR8-9, ISSR4-8, ISSR1-5, ISSR1-2, ISSR5-1 تبین شد. در شرایط تنش خشکی بیشترین توجیه تغییرات مربوط به صفت عملکرد در هکتار(17/0) توسط مکانهای ژنی ISSR2-8, ISSR9-ISSR1-6, ISSR10-8, ISSR10-10, ISSR3-1 تبیین شد. تعدادی از نشانگرها با بیش از یک صفت در ارتباط میباشند از نتایج این تحقیق در تامین اطلاعات اولیه برای انتخاب غیر مستقیم صفات از طریق نشانگرهای مرتبط مفید میباشد.
واژههای کلیدی: برنج، تجزیه ارتباط، تنش خشکی، نشانگرهای آگاهیبخش
* نویسنده مسئول، تلفن: 01733228883، پست الکترونیکی: Hos.sabouri@Gmail.com
مقدمه
برنج یکی از مهمترین گیاهان زراعی جهان میباشد و غذای اصلی و منبع تامین کربوهیدرات کثیری از مردم جهان بوده که سطح وسیعی از زمینهای زیر کشت در آسیا را به خود اختصاص داده است. به طوری که بیش از 90 درصد برنج در آسیا تولید و مصرف میگردد. بیش از 80 درصد کالری و 75 درصد پروتین مصرفی مردم آسیا از برنج تامین میگردد (32). تولید برنج در مقایسه با تولید سایر غلات به دلیل تخصصیتر بودن و سرمایه مورد نیاز بیشتر، به راحتی قابل توسعه و افزایش نمیباشد. بعلاوه برنج تحت هر شرایط آب و هوایی قابل کشت نیست. در حال حاضر سطح زیر کشت برنج در دنیا بالغ بر 4/163 میلیون هکتار و میزان تولید آن بیش از 718 میلیون تن با عملکرد متوسط 3800 کیلوگرم شلتوک در هکتار میباشد. در بین مناطق جهان، آسیا حدود 90-91 در درصد از کل تولید جهانی برنج را دارا میباشد و تنها 8-9 درصد از تولید به بقیه مناطق جهان اختصاص دارد (13). خشکی از عمده خطرات جدی برای تولید موفق محصولات زراعی بخصوص برنج در جهان است که میتواند در هر زمان طی فصل رشد رخ دهد (2 و 7). از این رو یکی از چالشهای اصلی در کشاورزی تولید غذای بیشتر با آب کمتر میباشد (29). تنش خشکی مهمترین عامل محدود کننده تولید برنج در 40 میلیون هکتار از اراضی زیر کشت برنج در آسیا میباشد (31). انتخاب بر اساس عملکرد ژنوتیپها در هر دو محیط تنش و بدون تنش باعث انتخاب ژنوتیپهای با عملکرد بالا در شر ایط تنش میشود، زیرا آللهای مطلوب تحت شرایط تنش خشکی انتخابشده و همزمان پاسخ به انتخاب در شرایط بدون تنش به دلیل وراثت پذیری بالاتر عملکرد، حداکثر است (23).
انتخاب در برنامههای اصلاحی زمانی به نتیجه منهی خواهد شد که در جمعیت تنوع ژنتیکی وجود داشته باشد. فقدان تنوع ژنتیکی علاوه برمحدود ساختن برنامههای اصلاحی، موجب از دست رفتن نژادها و سویههای میشود. بهترین نتیجه از آنالیز تنوع ژنتیکی ژنوتیپها زمانی حاصل میشود که اطلاعات صفات فنوتیپی با دادههای مولکولی مقایسه شوند و روابط بین ژنوتیپها در این صورت بهتر مقایسه میشود. به کمک نشانگرهای مولکولی میتوان به تنوع ژنتیکی در بین زنوتیپهای برنج پی برد و ژنوتیپهای که تحمل مناسبی در مقابله با تنش خشکی نشان دهند را گزینش نمود و در برنامههای اصلاحی برای رسیدن به جمعیتی با هتروزیگوسیتی بالا در صفات ژنوتیپی و فنوتیپی مطلوب استفاده کرد(10).
باتوجه به روند فزاینده گسترش خشکی در جهان، داشتن گیاهان مقاوم به خشکی برای بسیاری از کشورها امری حیاتی میباشد و انتقال ژنهای ایجاد کننده مقاومت به خشکی از واریتههای محلی و یا ارقام وحشی به ارقام اصلاح شده یا سایر ارقام تجاری، میتواند تحول عظیمی در تغذیه کشورهای مناطق خشک پدید آورد همچنین با بررسی ژرم پلاسم و تعیین وضعیت تنوع ژنتیکی گیاهان، محقق میتواند با صرف حداقل زمان ممکن از پایههای ژنتیکی متنوع که در بانک ژن وجود دارد در برنامههای بهنژادی خود استفاده کند. برای این کارتعیین تنوع ژنتیکی درون گونهای اولین قدم در قبال استفاده کردن منابع ژرم پلاسم میباشد (15).
گریما و همکاران (14) به بررسی تنوع ژنتیکی 3 جمعیت وحشی و زراعی برنج اتیوپی با استفاده از نشانگر بین ریز ماهواره پرداختند نتایج این پژوهش نشان داد که نشانگرهای بینریزماهواره به طور موثری میتواند برای مطالعه تنوع ژنتیکی بین جمعیتهای وحشی و زراعی مورد استفاده قرار گیرد و تنوع ژنی بیشتری را در جمعیتهای وحشی نشان داد. فریدریس و همکاران (12) برای بررسی تنوع سوماکلون درسطح توالی نوکلوتیدی برنج 24 نشانگر RAPD و 20 نشانگر بینریزماهواره مورد مطالعه قرار دادند که متوسط ژنی برای هر نشانگر به ترتیب 83/20 و 04/17 برآورد شد. بلایر و همکاران (9) 59 ژنوتیپ برنج توسط 32 آغازگر بینریزماهواره مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد که نشانگر بینریزماهواره کارآمدترین ابزار برای تخمین تنوع ژنتیکی برنج است.
آگاهی از سطح تنوع ژنتیکی و برآورد میزان آن در ژرم پلاسم گیاهان و تعیین روابط ژنتیکی مواد اصلاحی، پایه و اساس بسیاری از برنامه های اصلاح نباتات به شمار می رود (33). پیش از شناسایی و کاربرد نشانگرهای مولکولی، محققان و پژوهشگران اغلب از صفات مورفولوژیک در ارزیابیهای تنوع ژنتیکی و ارتباط بین ژنوتیپهای یک گونه خاص استفاده میکردند (23). کم بودن تعداد نشانگرهای مورفولوژیک و متاثر بودن آنها از عوامل محیطی سبب شد کاربرد اینگونه نشانگرها محدود شود. پیشرفت علوم بیوتکنولوژی و شناسایی نشانگرهای مبتنی DNA و حذف اثرهای ناشی از عوامل محیطی، توانست بسیاری از مشکلات مربوط به نشانگرهای مورفولوژیک را برطرف کند و تکمیل کننده نشانگرهای مورفولوژیک باشد (18). در سالهای اخیر نشانگرهای پیوسته با صفات مطلوب زراعی و کاربرد آنها در تجزیه وراثت صفات در گیاهان زراعی و ساختار و سازماندهی ژنوم مشخص شده است (18). با توجه به اینکه نشانگرهای مولکولی و صفات مورفولوژیک مکمل یکدیگر بوده و نمیتوانند به تنهایی ابزار مفید و سودمندی در روشهای مختلف اصلاحی باشند (20 و 21)، از اینرو مطالعه رابطه بین نشانگرهای مولکولی و صفات زراعی از اهمیت ویژهای برخوردار است. هامزا و همکاران (16) در پژوهشی 17 نشانگر ریزماهواره برای بررسی تنوع ژنتیک 26 گونة جو و تعیین ارتباط این نشانگرها با برخی صفات مورفولوژیک استفاده کردند. آنها نشان دادند همبستگی مثبت و معنیداری بین برخی از نشانگرها و دادههای مورفولوژیکی وجود دارد. در ضمن با توجه به پژوهش آچلینتر و همکاران (8) بر روی 114 گونة یولاف، با استفاده از 77 نشانگر چندشکل حاصل از هشت ترکیب آغازگری، تجزیة ارتباط را برای مکانیابی عملکرد و اجزای عملکرد انجام دادند؛ درنهایت 23 نشانگر را برای استفاده در برنامههای اصلاحی بعدی معرفی کردند. وایرک و همکاران (30) رابطه بین صفات تاریخ گلدهی و تعداد پنجه را با نشانگرهای RAPD و ایزوزیم در47 ژنوتیپ برنج مورد مطالعه قرار دادند. نتایج حاصل نشان داد که رگرسیون چندگانه با استفاده از63 نشانگر RAPD و 39 آلوزایم به عنوان متغییر وابسته نشان داد، 29 نشانگر حدود 99 درصد تغییرات را توجیه کردند ومشخص شد در صورتی که پیوستگی ژنتیکی علت اصلی رابطه بین نشانگرهای مولکولی و صفات کمی باشد، گزینش کارایی والدین به منظور ایجاد جوامع مورد استفاده در مکانیابی QTL های یک صفت معین میباشد. سخدری و همکاران (4) 20 ژنوتیپ سیب زمینی توسط 16 نشانگرهای بینریزماهواره مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل نشان داد که در مجموع 65 مکان ژنی تولید شد. تجزیه ارتباط تجزیه ارتباط صفات مورفولوژیکی با 65 مکان ژنی، ارتباط معنیداری با 8 صفت از صفات مورد ارزیابی در ژنوتیپهای سیب زمینی نشان دادند. صفت وزن خشک برگ با 7 آلل بیشترین ارتباط معنیدار و صفت وزن خشک ریشه با 2 آلل کمترین ارتباط معنی دار با نشانگرها را از خود نشان دادند. شکرپور و همکاران (6) در بررسی رابطه بین نشانگرهای مورفولوژیکی، فیتوشیمیایی و مولکولی در گیاه مارتیغال در گونهSilybum marianum L مورد ارزیابی قرار دادند، نتایج نشان داد که بیش از 40 درصد از تغییرات مربوط به وزن هزاردانه، ارتفا ع بوته و تاریخ گلدهی توسط نشانگرهای مثبت شناسایی شده توجیه گردید.
هدف از این تحقیق شناسایی نشانگرهای آگاهی بخش مرتبط با صفات زراعی در 59 ژنوتیپ برنج در شرایط نرمال و تنش خشکی با استفاده از سیستم نشانگری بین ریزماهواره ای بود.
مواد و روشها
مواد گیاهی: به منظور شناسایی نشانگرهای آگاهی بخش ISSR مرتبط با صفات زراعی برنج در شرایط غرقاب و تنش خشکی 59 ژنوتیپ دریافتی از موسسه تحقیقات برنج کشور و موسسه بین المللی تحقیقات برنج (جدول1) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط جداگانه، بدون تنش (غرقاب) و تنش خشکی در مزرعه پژوهشی واقع در شهرستان علی آباد کتول با طول جغرافیایی 51/54 شرقی و عرض جغرافیایی 54/36 شمالی با ارتفاع 136 متر از سطح دریا، در سال زراعی 1392 انجام شد. قبل از کاشت در خزانه، محل خزانه با دقت توسط تیلر شخم زده شد. بذرها به مدت 24 ساعت در آب معمولی خیسانده شدند و بعد به مدت 12 ساعت در محلول 2 در هزار مانکوزب قرار داده شدند. سپس بذرها در پارچههای کنفی قرار داده شدند تا جوانهدار شوند. در این مدت، بذرها چندین بار به آرامی تکان داده شدند تا جوانهزنی به طور یکنواخت انجام شود و برای خشک نشدن بذرها، چندین بار آب پاشی انجام شد. خزانه به طریق ژاپنی احداث شد، بدین ترتیب که سطح خزانه بالاتر از جویهای آبیاری طرفین قرار میگیرد سپس آبیاری خزانه انجام شد و زمانی که سطح آن کاملآ مرطوب شد آب اضافی خارج گردید و بذور جوانهدار شده در سطح خزانه پاشیده شدند. هم زمان با رشد نشاها درخزانه اقدام به آماده سازی زمین اصلی شد. اندازه واحدهای آزمایشی دو متر مربع ابعاد کرت (1×2) و با فاصله یک متر از یکدیگر در نظر گرفته شده بعد از انتساب تصادفی تیمارها به واحدهای آزمایشی نشاکاری به صورت چهار بوته در هر کپه انجام شد هر ژنوتیپ در پنج ردیف با فاصله 25 سانتی متر بین بوتهها و 25 سانتی متر بین ردیفها در ردیفهای به طول دو متر کشت شد. آبیاری مزرعه آزمایشی در هر دو محیط غرقاب و تنش، تا مرحله پنجهدهی ارقام به طور یکسان و به طور غرقاب انجام شد. سپس برای ایجاد تنش، آبیاری از 40 روز پس از نشاء (مرحله حداکثر پنجهزنی) براساس ظهور علایم تنش خشکی در گیاهان (لوله شدن برگ) تا پایان فصل زراعی به فاصله 25 روز انجام شد. جهت جلوگیری از فرار آب و علف کشها مرز کرتها تا عمق یک متری با پوشش نایلونی پوشانیده شدند. وجین علفهای هرز،21 روز پس از نشاءکاری و وجین دوم به فاصله 19 روز از وجین اول انجام شد. به منظور مبارزه با پروانه ساقه خوار برنج از سم دیازینون 10 درصد به میزان 15 کیلوگرم در هکتار در موقع وجین و در زمان خوشهدهی و چند روز قبل از رسیدگی استفاده شد.
صفات مورد مطالعه روی 15 خوشه اصلی از 15 بوته تصادفی از هر کرت ثبت شد. صفات عبارت بودند از: شامل طول خوشه (فاصله طولی از گره زیر خوشه تا انتهای خوشه بدون در نظر گرفتن ریشک برحسب سانتیمتر)، تعداد خوشه چه، دانه پوک، طول خروج خوشه از غلاف، طول برگ پرچم (فاصله طولی از زیر برگ پرچم تا نوک آن بر حسب سانتیمتر)، عرض برگ پرچم (فاصله طولی پهنترین قسمت برگ پرچم بر حسب سانتیمتر)، مساحت برگ پرچم (طول و عرض برگ پرچم در ضریب 75/0)، دانه کل خوشه، ارتفاع بوته (ارتفاع بلندترین پنجه از ناحیه طوقه در سطح خاک تا نوک خوشه بدون احتساب ریشک بر حسب سانتیمتر)، تعداد خوشه بوته، وزن کاه بوته، وزن خوشه، وزن کل بوته، باروری (از تقسیم تعداد دانه پر بر تعداد کل دانهها)، تعداد دانه پرخوشه، وزن دانه پرخوشه، عملکرد در هکتار(عملکرد شلتوک در یک هکتار برحسب تن)، وزن کاه در هکتار (وزن کاه در یک هکتار برحسب تن)، شاخص برداشت (از تقسیم وزن دانه بر وزن کل گیاه)، تعداد روز تا گلدهی (تعداد روزهای از کاشت نشاها در خزانه تا مرحله 50 درصد گلدهی بوتههای هر کرت)، تعداد روز تا رسیدگی (تعداد روزهای از کاشت نشاها در خزانه تا مرحله رسیدگی کامل بوتههای هر کرت)، دوره پر شدن دانه (از تفریق تعداد روز تا گلدهی به تعداد روز تا رسیدگی). اندازه گیری ارزشهای فنوتیپی عملکرد دانه و وزن هزار دانه در دو شرایط بر اساس دستورالعمل استاندارد ارزیابی صفات در برنج انجام شد (27).
استخراج DNAو ارزیابی نشانگرهای مولکولی: به منظور بررسی ارتباط بین صفات زراعی و نشانگرهای بین ریزماهواره با 59 ژنوتیپ برنج از 10 نشانگرمولکولی بین ریز ماهوارهای (جدول2) در آزمایشگاه اصلاح نباتات و ژنتیک دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس انجام گرفت. استخراج برگهای جوان گیاهچههای 21 روزه در مرحله چهار برگی با استفاده از روش CTAB (11) انجام شد. برای تعیین کمیت و کیفیت DNA استخراجی از روش اسپکتروفتومتری و الکتروفورز آگار 1 درصد استفاده شد. تکثیر قطعه DNA با واکنش PCR در حجم 25 میکرولیتر شامل 5/12 میکرولیتر PCR Master، 10 میکرولیتر dH2o ، 1 میکرولیتر DNA و 5/1 میکرولیتر از هر آغازگر به همراه یک قطره روغن مینرال برای جلوگیری از تبخیر انجام گرفت.
جدول1- ژنوتیپهای مورد بررسی در آزمایش
شماره |
ژنوتیپ ها |
منشاء |
شماره |
ژنوتیپ ها |
منشاء |
1 |
IR55419–04 |
(فیلپین)IRRI |
31 |
LINE 213 |
ایران |
2 |
IR77298-5-6 |
(فیلپین)IRRI |
32 |
ANBARBO ILAM |
ایران |
3 |
IR60080-48 |
(فیلپین)IRRI |
33 |
IR66417–18–1-1–1 |
(فیلپین)IRRI |
4 |
IR68702–072–1-4-B |
(فیلپین)IRRI |
34 |
CT6516–24–3-2 |
فیلپین)IRRI |
5 |
Panda |
هند |
35 |
IR7471-199-1-302 |
(فیلپین)IRRI |
6 |
Way Rarem |
ایتالیا |
36 |
IRGC-15092RT-1031-62 |
(فیلپین)IRRI |
7 |
IRFAON-308 |
(فیلپین)IRRI |
37 |
B6144F-MR-6–0-0 |
فیلپین)IRRI |
8 |
IR 53236-342 |
(فیلپین)IRRI |
38 |
IR69626B |
(فیلپین)IRRI |
9 |
IR 47686-12-5-B-1 |
(فیلپین)IRRI |
39 |
WAB638–1 |
هند |
10 |
IR66424–1-2–1-5 |
(فیلپین)IRRI |
40 |
IR60080-46A |
(فیلپین)IRRI |
11 |
IR57924-24 |
(فیلپین)IRRI |
41 |
Pegaso |
ایتالیا |
12 |
Caiapo |
ایتالیا |
42 |
IR63371-38 |
(فیلپین)IRRI |
13 |
IR63377-08 |
(فیلپین)IRRI |
43 |
CT13382–8-3-M |
فیلپین)IRRI |
14 |
CT6510–24–1-2 |
فیلپین)IRRI |
44 |
IRAT177 |
(فیلپین)IRRI |
15 |
IR63380-08 |
(فیلپین)IRRI |
45 |
IR66421–062–1-1–2 |
(فیلپین)IRRI |
16 |
IR60080-42 |
(فیلپین)IRRI |
46 |
IR65907–116–1-B |
(فیلپین)IRRI |
17 |
SANGJO |
ایران |
47 |
IR65261–09–1-B |
(فیلپین)IRRI |
18 |
USEN |
(فیلپین)IRRI |
48 |
IR30 |
(فیلپین)IRRI |
19 |
IR67015-49-2-6 |
(فیلپین)IRRI |
49 |
IR62761-20 |
(فیلپین)IRRI |
20 |
IRAT170 |
(فیلپین)IRRI |
50 |
IR 55411-50 |
(فیلپین)IRRI |
21 |
IR62752-07 |
(فیلپین)IRRI |
51 |
IRAT216 |
(فیلپین)IRRI |
22 |
Palawan |
هند |
52 |
SAMBA MAHSURI |
هند |
23 |
IR55423-01 |
(فیلپین)IRRI |
53 |
IR70358–84–1-1 |
(فیلپین)IRRI |
24 |
CT6510–24–7-8 |
فیلپین)IRRI |
54 |
CT6510-24-7-8 |
فیلپین)IRRI |
25 |
NONABOKA |
هند |
55 |
IR60080–46A |
(فیلپین)IRRI |
26 |
IR3441-97 |
(فیلپین)IRRI |
56 |
UPLRi-7 |
فیلپین)IRRI |
27 |
DAGADDESHI |
هند |
57 |
LINE226 |
ایران |
28 |
IR63372-15 |
(فیلپین)IRRI |
58 |
LINE 835 |
ایران |
29 |
IR70360–38–1-B-1 |
(فیلپین)IRRI |
59 |
AUS196 |
فیلپین)IRRI |
30 |
IRAT212 |
(فیلپین)IRRI |
|
|
|
برای تکثیر نشانگرهای بینریزماهواره واکنش PCR با دستگاه ترموسایکر با برنامه PCR شامل مراحل واسرشت سازی اولیه به مدت 5 دقیقه در دمای 94 درجه سانتی گراد در ادامه 35 چرخه به صورت واسرشته سازی به مدت 30 ثانیه در دمای 94 سانتی گراد اتصال آغازگرها به مدت یک دقیقه در دمای مناسب اتصال برای هر آغازگر و مرحله توسعه رشته جدید به مدت 5/1 دقیقه در دمای 72 درجه سانتی گراد انجام گرفت. سپس محصولات تکثیر یافته واکنش زنجیرهای پلی مراز با استفاده از ژل آگار5/ 1 درصد با ولتاژ 100 به مدت 50 دقیقه الکترفورز شد. ژلها به مدت 12 دقیقه در محلول اتیدیوم بروماید رنگ آمیزی شدند و توسط دستگاه عکس برداری از ژل (ژل داک) قطعات تکثیر یافته DNA تحت نور فرابنفش مورد مشاهده قرار گرفتند. باندهای تکثیر یافته بصورت یک(حضور باند) و صفر (عدم حضور باند) نمرهدهی شد.. محتوای اطلاعات چند شکل (Polymorphism Information Content) که نشان دهنده ارزش هر نشانگر برای بیان چندشکلی است توسط رابطه 1 محاسبه شد(24).
رابطه 1) 16PICi=2 fi1-fi">
در این رابطه PICi، PIC نشانگر iام، fi فراوانی قطعه نشانگر iام هنگام وجود و (1-fi) فراوانی قطعه نشانگر iام در حالت عدم وجود نوار است.
جدول 2- نشانگرهای بین ریز ماهواره (ISSR) مورد بررسی در آزمایش
دمای اتصال |
توالی آغازگر(3-5) |
نشانگرها |
دمای اتصال |
توالی آغازگر(3-5) |
نشانگرها |
9/41 |
(ATG)4 |
ISSR-6 |
1/59 |
(CAG)4 |
ISSR-1 |
7/44 |
(CCA)4 |
ISSR-7 |
8/43 |
(GAAT)4 |
ISSR-2 |
50 |
(CT)8 A |
ISSR-8 |
48 |
(CCTA)4 |
ISSR-3 |
48 |
(ACTG)4 |
ISSR-9 |
50 |
(CT)8T |
ISSR-4 |
44 |
(GT)6 CC |
ISSR-10 |
1/61 |
(CCA)4 |
ISSR-5 |
نتایج و بحث
ارزیابیهای فنوتیپی
همبستگی: در هر دو شرایط غرقاب و تنش خشکی وزن دانه پر بیشترین ضریب همبستگی مثبت و معنیدار را با عملکرد به ترتیب (**96/0) و (**89/0) داشت با نتایج ساراوگی و همکاران (26) موتان و سامی (22) مطابقت دارد. صفت روز تا گلدهی در شرایط تنش همبستگی منفی و نسبتاً معنیداری را نشان داد. بدین ترتیب، انتخاب ژنوتیپهای با تعداد روز تا گلدهی کمترتا حدودی میتواند منجر به انتخاب ژنوتیپهای با عملکرد بالا شود زیرا ژنوتیپهای مطلوب تر با مکانیسم فرار از تنش استفاده نمودند.لافیته و همکاران (18) نیز زودرسی را به عنوان یکی از صفات مهم برای انتخاب ژنوتیپهای متحمل به خشکی عنوان نمودند. بنابراین یکی از مکانیسم های تحمل به خشکی در ژونتیپهای مورد بررسی میتواند فرار از تنش خکی با گلدهی زودتر آنها باشد. صفت طول برگ پرچم تحت هر دو شرایط تنش و بدون تنش، همبستگی مثبت و معنیداری با عملکرد دانه به ترتیب در سطح یک و پنج درصد نشان دادند (جدول8). افزایش سطح برگ پرچم که جوانترین و مهمترین عضو فتوسنتز کننده در برنج در مراحل پس از گلدهی، باعث افزایش میزان فتوسنتز و در نتیجه افزایش عملکرد دانه را به دنبال خواهد داشت. لافیته و همکاران (18) عنوان نمودند برگ پرچم ژنوتیپهای حساس به خشکی در اثر تنش خشکی در مرحله گلدهی پیچ خورده و لوله شکل میشود و سطح مؤثرترین عضو فتوسنتز کننده آنها کاهش یافته و علاوه بر کاهش اندازه دانه، تعداد دانههای پر و در نهایت عملکرد دانه در آنها کاهش مییابد، ولی ژنوتیپ های متحمل در مقابل تنش خشکی مقاومت نشان داده و سطح برگ پرچم خود را حفظ میکنند. نتیجه این تغییرات به افزایش تعداد دانه پر در خوشه، تعداد خوشه چه در خوشه چه در خوشه و تعداد خوشه در بوته یعنی اجزای اصلی عملکرد و معنیدار شدن این همبستگی در این مطالعه شد. ارتفاع بوته همبستگی منفی و معنیداری را با عملکرد شلتوک در شرایط تنش خشکی (جدول3) داشت. همبستگی منفی و معنیدار ارتفاع بوته با عملکرد شلتوک توسط لافیته و همکاران (18) و هاو زو و همکاران (17) نیز گزارش شده است. به عقیده این محققین، برنجهای پاکوتاه در شرایط تنش خشکی سریع تر از ارقام پابلند آب و مواد غذایی خاک را در اختیار سطوح فتوسنتز کننده مانند برگ پرچم (انتهایی ترین برگ ساقه ) قرار میدهند. در این پژوهش نیز نتیجه مشابهی به دست آمد.
تجزیه کلاستر و تابع تشخیص: تجزیه کلاستر بر اساس روش wardو برش دندروگرام در فاصله 8 و 10 واحدی برای ژنوتیپهای مورد مطالعه موجب گروه بندی ژنوتیپها به ترتیب در سه گروه در شرایط نرمال و تنش خشکی گردید(شکل 2 و 4). گروهبندی ژنوتیپها در شرایط تنش باعث تقسیمبندی ژنوتیپها به سه گروه مقاوم به خشکی، نیمه حساس به خشکی و حساس به خشکی گردید. کلاستر اول دارای 20 ژنوتیپ بودند که مهمترین ویژگی آنها سرعت بالای پرشدن دانه در این ژنوتیپها برای فرار از خشکی مناسب هستند و در گروه مقاوم به خشکی قرار گرفتند. کلاستر دوم دارای بیشترین ژنوتیپ (31) بودند. ارقام ایرانی سنگ جو و عنبربو ایلام در گروه نیمه حساس به خشکی قرار گرفتند. ارقام IR 47686-12-5-B-1 و Pandaکه زودرسترین ژنوتیپ در شرایط خشکی بودند ولی به علت اینکه که دوره پرشدن دانه آنها طولانی بود، جزوه این گروه قرار گرفتند. کلاستر سوم که دارای ارقام CT13382–8-3-M، LINE 835، UPLRi-7، IRAT177، IR60080-42، IRAT212، IR62761-20، B6144F-MR-6–0-0 بیشترین تعداد روز تا گلدهی داشتند، جزوه ارقام حساس به خشکی قرار گرفتند.
تنوع ژنتیکی: ژنوتیپهای مورد بررسی براساس 10 نشانگر بین ریزماهواره در مجموع 144 باند با میانگین 4/14 باند به ازای هر جایگاه نشانگری ایجاد نمود و از 144 باند تشکیل شده 17/69 درصد از باندها چندشکل بودند. بیشترین محتوای اطلاعات چند شکل(PIC) را آغازگر ISSR-7 با 49/0 و آغازگرهایی ISSR-2، ISSR-8، ISSR-9 و ISSR-10 با 47/0 کمترین مقدار PIC را به خود اختصاص دادند (جدول4). چمنیمحصص و همکاران (3) به منظور بررسی تنوع ژنتیکی 9 لاین والدینی برنج شامل 4 لاین ایرانی و 5 لاین استحصالی از IRR از 12 نشانگر ISSR و 24 نشانگر SSR استفاده نمودند. مجموع نشانگرهای SSR و ISSR در این تحقیق 150 باند تشکیل شد که 120 باند چندشکل بودند و مجموع چندشکلی 68 درصد بود. تعداد باند برای هر نشانگر ISSR از 2 تا 17 متغییر بود و میانگین تعداد باند هر نشانگر معادل 5/6 برآورد شد.
شکل2- تجزیه کلاستر ژنوتیپهای مورد بررسی در شرایط غرقاب
شکل3- تفکیک گروههای ایجاد شده در تجزیه کلاستر با استفاده از تابع تشخیص خطی فیشر در شرایط غرقاب
شکل4- تجزیه کلاستر ژنوتیپهای مورد بررسی در شرایط تنش خشکی
شکل5- تفکیک گروههای ایجاد شده در تجزیه کلاستر با استفاده از تابع تشخیص خطی فیشر در شرایط تنش خشکی
جدول4- تعداد کل باندها، درصد چندشکلی(POL)، محتوای اطلاعات چندشکل PIC) (،شاخص نشانگری (MI) برای هر آغازگر ISSR
(MI) |
PIC) ( |
(POL) |
کل باندها |
باندهای چندشکل |
باندهای یک شکل |
نشانگرها |
54/30 |
48/0 |
63/63 |
11 |
7 |
4 |
ISSR-1 |
92/36 |
47/0 |
57/78 |
14 |
11 |
3 |
ISSR-2 |
84/32 |
48/0 |
42/68 |
19 |
13 |
6 |
ISSR-3 |
23/28 |
48/0 |
82/58 |
17 |
10 |
7 |
ISSR-4 |
36 |
48/0 |
75 |
8 |
6 |
2 |
ISSR-5 |
70/36 |
48/0 |
47/76 |
17 |
13 |
4 |
ISSR-6 |
58/34 |
49/0 |
58/70 |
17 |
12 |
5 |
ISSR-7 |
40/30 |
47/0 |
70/64 |
17 |
11 |
6 |
ISSR-8 |
10/26 |
47/0 |
55/55 |
9 |
5 |
4 |
ISSR-9 |
4/38 07/33 |
47/0 47/0 |
80 17/69 |
15 4/14 |
12 10 |
3 4/4 |
ISSR-10 میانگین |
شکل6-گروه بندی ژنوتیپهای مورد بررسی با استفاده از نشانگرهای ISSR |
گروه بندی ژنوتیپهای مورد بررسی با استفاده از نشانگرهای ISSR : گروه بندی ژنوتیپها براساس روش UPGMA و ضریب تشابه جاکارد و برش دندروگرام در فاصله 25 واحدی باعث گروه بندی ژنوتیپها در 2 گروه گردید (شکل6) که گروه دوم دارای دو زیر گروه بزرگ بود. گروه اول دارای 25 ژنوتیپ و دو زیر گروه کوچک میباشد. ژنوتیپهای IR70358–84–1-1 ، CT6510-24-7-8، IR65261–09–1-B، IR30، IR62761-20، IR 55411-50، IR60080-46A، Pegaso، IR63371-38، IRAT216، CT13382–8-3-M، IRAT177، SAMBA MAHSURI، IR66421–062–1-1–2، IR69626B، WAB638–1،UPLRi-7،LINE226، LINE 835، ANBARBO ILAM، IR55419–04، Way Rarem، IR68702–072–1 در گروه اول قرار گرفتند. و 35 ژنوتیپ در گروه دوم قرار گرفتند که زیر گروه اول دارای 17 ژنوتیپ IR 47686-12-5-B-1،IR66424–1-2–1-5،IRFAON-308، IR60080-42، CT6510–24–1-2،IR63377-08، IR63372-15، Caiapo،IR47686-12-5-B-1،USEN،IR67015-49-2-6، IRAT170، IR62752-07، Palawan، CT6510–24–7-8، IR7471-199-1-302بود. وزیر گروه دوم ژنوتیپهای IR70360–38–1-B-1، IR60080-48، SANGJO، DAGADDESHI، LINE 213،IR66417–18–1-1–1، IR7471-199-1-302، IRGC-15092RT-1031-62، Panda، IR57924-24، IR55423-01، NONABOKA،IR3441-97، IR63380-08، IR 53236-342، IR57924-24، به خود اختصاص داده بود. نتیجه گرفت شد ژنوتیپهای که در یک گروه قرار گرفتند، با وجود تفاوتهای ظاهری دارای تعداد توالیهای تکراری مشابه هستند. اختلاف بین ژنوتیپها میتواند ناشی از پدیدههای مختلف جهشزا، از جمله کراسینگ اور نابرابر و عدم جفت شدن بوده باشد. سفالیان و همکاران (28) در بررسی تنوع ژنتیکی 20 رقم جو با استفاده از نشانگر بینریزماهواره تجزیه و تحلیل خوشه ای از داده های مولکولی با استفاده از ضریب تشابه جاکارد ژنوتیپ در چهار گروه مجزا دسته بندی کرد. نتایج تحقیق آنها نشان داد که نشانگر بین ریزماهواره ابزار مناسبی برای تخمین تنوع ژنتیکی در جو است.
رگرسیون گام به گام: رابطه بین دادههای مولکولی و صفات ژنوتیپهای برنج مورد مطالعه با استفاده از رگرسیون چندگانه بررسی شد. بدین ترتیب هرصفت کمی به عنوان متغیر وابسته و آللهای تکثیر شده توسط نشانگرهای ریزماهواره به عنوان متغییهای مستقل در نظر گرفته شدند. نتایج رگرسیون چندگانه برای هریک از صفات مورد مطالعه در محیط نرمال و تنش و 144 مکان ژنی در جدولهای 5 و 6 آمده است. براساس تجزیه رگرسیون دادههای مولکولی و صفات مورفولوژیکی، در مجموع 70 نشانگر برای شرایط نرمال و 72 نشانگر برای شرایط تنش خشکی برای صفات مرفولوژیکی شناسایی شد. در شرایط نرمال عرض برگ پرچم با 9 نشانگر و در شرایط تنش خشکی طول خروج خوشه از غلاف، عرض برگ پرچم، تعداد دانه کل، تعداد دانه پر خوشه و عملکرد در هکتار با 6 نشانگر بیشترین نشانگرهای مثبت را نشان دادند.
بیشترین و کمترین ضریب تبیین کل در شرایط نرمال به ترتیب مربوط به تعداد روز تا رسیدگی(67/0 درصد) و تعداد دانه کل خوشه (1/5 درصد) و در شرایط تنش خشکی طول خروج خوشه از غلاف بیشترین (49/0) و طول برگ پرچم (3/9) کمترین ضریب تبیین کل را به خود اختصاص دادند. بیشترین و کمترینmax R2 در شرایط نرمال به ترتیب مربوط به صفات مدت زمان رسیدگی (20/0) و تعداد دانه کل خوشه (1/5) و در شرایط تنش خشکی عملکرد در هکتار(17/0) بیشترین و تعداد خوشه چه(2/6) کمترین max R2را به خود اختصاص دادند. ابراهیمی و همکاران (1) تجزیه ارتباطی 11 صفات زراعی با 70 نشانگر ریزماهواره در جوهای بومی بررسی کردند. بیشترین تعداد نشانگر برای صفت تعداد گره و کمترین آن مربوط تعداد برگ و طول رادیکال
شناسایی شد.
جدول5- تعداد نشانگرهای آگاهی بخش پیوسته با صفات در شرایط نرمال ودر صد تغییراتی که توسط این نشانگرها توجیه میشود.
R2T |
R2max |
نشانگرهای آگاهی بخش |
تعداد نشانگر |
صفات نرمال |
231/0 |
103/0 |
ISSR2-7, ISSR2-3, ISSR2-1 |
3 |
طول خوشه |
069/0 |
069/0 |
ISSR5-5 |
1 |
تعداد خوشه چه |
382/0 |
172/0 |
ISSR10-5, ISSR1-4, ISSR2-1, ISSR2-7 |
4 |
تعداد دانه پوک |
484/0 |
115/0 |
ISSR7-6, ISSR2-9, ISSR8-4, ISSR2-5, ISSR1-7 |
5 |
طول خروج خوشه از غلاف |
090/0 |
090/0 |
ISSR7-3 |
1 |
طول برگ پرچم |
674/0 |
174/0 |
ISSR2-6, ISSR1-7, ISSR7-9, ISSR5-6, ISSR3-9, ISSR3-13, ISSR3-5, ISSR3-3, ISSR2-7 |
9 |
عرض برگ پرچم |
051/0 |
051/0 |
ISSR2-1 |
1 |
تعداد دانه کل خوشه |
131/0 |
131/0 |
ISSR4-7 |
1 |
ارتفاع بوته |
335/0 |
133/0 |
ISSR7-2, ISSR2-2, ISSR7-10, ISSR10-10 |
3 |
تعداد خوشه |
301/0 |
109/0 |
ISSR8-6, ISSR8-10, ISSR4-7, ISSR8-11 |
4 |
وزن کاه |
353/0 |
128/0 |
ISSR10-5, ISSR7-12, ISSR3-1, ISSR7-2 |
4 |
وزن خوشه |
067/0 |
067/0 |
ISSR3-1 |
1 |
وزن کل بوته |
306/0 |
152/0 |
ISSR2-6, ISSR1-7, ISSR7-9 |
3 |
مساحت برگ پرچم |
097/0 |
097/0 |
ISSR10-5 |
1 |
باروری |
137/0 |
074/0 |
ISSR2-7, ISSR9-5 |
2 |
تعداد دانه پر خوشه |
331/0 |
148/0 |
ISSR7-2, ISSR2-6, ISSR6-9, ISSR10-8 |
4 |
وزن دانه پر خوشه |
331/0 |
148/0 |
ISSR7-2, ISSR2-6, ISSR6-9, ISSR10-8 |
4 |
عملکرد در هکتار |
292/0 |
133/0 |
ISSR1-6, ISSR1-7, ISSR7-6 |
3 |
تعداد روز تا خوشه دهی |
224/0 |
106/0 |
ISSR4-10, ISSR1-6, ISSR2-10 |
3 |
تعداد روز تا رسیدگی |
695/0 |
205/0 |
ISSR6-7, ISSR10-11, ISSR7-4, ISSR1-7, ISSR2-5, ISSR8-9, ISSR4-8, ISSR1-5, ISSR1-2, ISSR5-1 |
10 |
مدت زمان رسیدگی |
298/0 |
161/0 |
ISSR8-10, ISSR6-8, ISSR1-6 |
3 |
شاخص برداشت |
جدول6- تعداد نشانگرهای آگاهی بخش پیوسته با صفات در شرایط نرمال ودر صد تغییراتی که توسط این نشانگرها توجیه میشود.
R2T |
R2max |
نشانگرهای آگاهی بخش |
تعداد نشانگر |
صفات تنش |
161/0 |
090/0 |
ISSR2-7, ISSR2-1 |
2 |
طول خوشه |
179/0 |
062/0 |
ISSR4-7, ISSR5-5, ISSR2-7 |
3 |
تعداد خوشه چه |
337/0 |
136/0 |
ISSR10-5, ISSR2-8, ISSR4-10 |
3 |
تعداد دانه پوک |
493/0 |
137/0 |
ISSR7-6, ISSR2-9, ISSR8-4, ISSR2-5, ISSR1-7, ISSR4-3 |
6 |
طول خروج خوشه از غلاف |
093/0 |
093/0 |
ISSR7-3 |
1 |
طول برگ پرچم |
475/0 |
120/0 |
ISSR1-7, ISSR7-9, ISSR2-6, ISSR3-9, ISSR2-4, ISSR5-6, |
6 |
عرض برگ پرچم |
419/0 |
092/0 |
ISSR10-8, ISSR1-6, ISSR7-2, ISSR7-11, ISSR8-8, ISSR2-6 |
6 |
تعداد دانه کل خوشه |
190/0 |
131/0 |
ISSR4-7, ISSR7-9 |
2 |
ارتفاع بوته |
270/0 |
117/0 |
ISSR5-3, ISSR4-3, ISSR4-6 |
3 |
تعداد خوشه |
149/0 |
091/0 |
ISSR10-3, ISSR1-6 |
2 |
وزن کاه |
149/0 |
141/0 |
ISSR10-8, ISSR6-11 |
2 |
وزن خوشه |
235/0 |
084/0 |
ISSR4-8, ISSR8-1,ISSR10-8 |
3 |
وزن کل بوته |
351/0 |
128/0 |
ISSR7-9, ISSR1-7, ISSR2-6 |
3 |
مساحت برگ پرچم |
160/0 |
095/0 |
ISSR2-8, ISSR8-10 |
2 |
باروری |
460/0 |
103/0 |
ISSR10-8, ISSR1-6, ISSR7-2,ISSR7-11, ISSR8-8, ISSR2-6 |
6 |
تعداد دانه پر خوشه |
460/0 |
100/0 |
ISSR2-8, ISSR9-1, ISSR1-6 |
3 |
وزن دانه پر خوشه |
249/0 |
174/0 |
ISSR2-8, ISSR9-1,ISSR1-6, ISSR10-8, ISSR10-10, ISSR3-1 |
6 |
عملکرد در هکتار |
309/0 |
149/0 |
ISSR1-6, ISSR1-7, ISSR7-6 |
3 |
تعداد روز تا خوشه دهی |
167/0 |
107/0 |
ISSR4-10, ISSR1-6 |
2 |
تعداد روز تا رسیدگی |
378/0 |
136/0 |
ISSR3-12, ISSR6-5, ISSR2-5, ISSR1-7, ISSR2-10 |
5 |
مدت زمان رسیدگی |
244/0 |
089/0 |
ISSR6-10, ISSR10-11, ISSR8-10 |
3 |
شاخص برداشت |
T: تعداد نشانگرهای آگاهی بخش با صفات کمی، R2max بیشترین ضریب تنبین مربوط به یک نشانگر برای صفت کمی(درصد)
R2T.مجموع کل ضریب تنبین نشانگرها آگاهی بخش برای صفات کمی(درصدد)
همچنین بیشترین و کمترین ضریب تبیین کل به ترتیب مربوط به صفت عرض دانه و طول خروج خوشه از غلاف بود. همچنین بیشترین و کمترین max R2به ترتیب مربوط صفات ارتفاع و طول خروج خوشه از غلاف بود. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه ارتباط در شرایط نرمال مشخص شد که مکان ژنی ISSR10-5 بیشترین درصد از تغییرات تعداد دانه پوک (2/17)، وزن خوشه (8/12) و باروری (7/9) را توجیه مینماید. مکان ژنی ISSR7-2 بیشترین درصد از تغییرات تعداد خوشه (3/13)، وزن دانه پر در خوشه (8/14) و عملکرد در هکتار (5/19) را توجیه مینماید. در شرایط تنش خشکی مکان ژنی ISSR2-7 بیشترین درصد از تغییرات طول خوشه (9 درصد) و تعداد خوشه (2/6) را توجیه مینمایند. مکان ژنی ISSR1-6 بیشترین درصد از تغییرات تعداد دانه کل خوشه (2/9) تعداد روز تا رسیدگی (9/14) را توجیه نمودند. مکان ژنی ISSR10-8 بیشترین درصد از تغییرات وزن خوشه (1/14) و تعداد دانه پر در خوشه (3/10) را توجیه نمودند. مکان ژنی ISSR2-8 بیشترین درصد از تغییرات وزن دانه پر (10) و عملکرد در هکتار (4/17) را توجیه نمودند.
شرفی و همکاران (5) در تجزیه ارتباطی صفات مورفولوژیک با نشانگرهای ریز ماهواره در گونههای جنس براسیکا به این نتیجه رسیدند که مکان ژنی BRMS- 008 بیشترین درصد از تغییرات صفات روز تا گلدهی(51/0) تعداد شاخه فرعی(56/0) را توجیه مینمایند. مکان ژنی NA12-AO2 دارای بیشترین r2با مقدار 59/0 بود که صفت روز تا رسیدگی را توجیه کرد.
بیشترین توجیه تغییرات در شرایط نرمال مربوط به صفت تعداد روز تا رسیدگی (20/0) توسط مکانهای ژنی ISSR6-7, ISSR10-11, ISSR7-4, ISSR1-7 ISSR2-5, ISSR8-9, ISSR4-8, ISSR1-5, ISSR1-2, ISSR5-1 بود. در شرایط تنش خشکی بیشترین تغییرات مربوط به صفت عملکرد در هکتار(17/0) توسط مکانهای ژنی ISSR2-8, ISSR9-ISSR1-6, ISSR10-8, ISSR10-10, ISSR3-1 تبیین شد. روی و همکاران (24) تجزیه ارتباطی بین 11 صفت زراعی و 519 نشانگر ریزماهواره را در گندم بررسی کردند. بیشترین میزان R2برای صفت شاخص برداشت با 28 درصد و طول bp 291 در آغازگرXwmc44 بدست آمد. آنان چنین نتیجه گرفتند که در کل نشانگرهای انتخاب شده توزیع یکنواختی در اطراف صفات زراعی مورد بررسی داشتند.
نتیجه گیری کلی
نتایج مطالعه حاضر نشان داد که برخی از نشانگرها با بیش از یک صفت در ارتباط هستند. هرچند برای اطمینان از وجود پیوستگی میان نشانگرها و صفات زراعی نیاز به تهیه جمعیتهای در حال تفرق مانند F2استتا براساس این جمعیتها نقشههای پیوستگی تهیه و سپس محل مکانهای کنترل کننده این صفات مشخص شوند.