نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
2 مدرس گروه کشاورزی دانشگاه پیام نور
3 گروه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه پیام نور
4 عضو هیات علمی گروه کشاورزی دانشگاه پیام نور
چکیده
یکی از قدیمیترین گیاهان دارویی رازیانه (.Fueniculum vulgare Mill) میباشد که در طب سنتی کاربرد فراوان دارد. جهت تعیین میزان تنوع ژنتیکی بین اکوتیپهای مختلف رازیانه این تحقیق در دانشگاه پیام نور مرکز کرمانشاه انجام گرفت. 16 اکوتیپ با استفاده از 15 آغازگرISSR مورد ارزیابی قرار گرفت. آغازگرهای IS13 و IS10 به ترتیب با 10 و 9 باند بیشترین تعداد و آغازگر IS16 با 3 باند کمترین تعداد باند را تکثیر نمودند. میانگین درصد چند شکلی، محتوای اطلاعات چند شکلی (PIC)، شاخص نشانگری (MI) و شاخص نسبت چندگانه موثر (EMR) در بین اکوتیپهای مورد بررسی به ترتیب برابر 00/91%، 36/0، 83/1 و 98/4 بود. میانگین شباهت ژنتیکی مشاهده شده براساس اطلاعات این نشانگرها برابر 567/0 بود. بیشترین تشابه را اکوتیپهای (اردبیل 1) با (اردبیل 2) و (تهران 2) با (لرستان) (85/0) و کمترین تشابه را ژنوتیپ (بانک ژن 2) با (کرمانشاه) و (هرمزگان 3) (55/0) داشت. نتایج حاصل از گروهبندی تجزیه خوشهای اکوتیپها را در3 گروه قرارداد که این نتیجه توسط تجزیه به مختصات اصلی تایید گردید.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
The study of genetic diversity in Foeniculum vulgare using ISSR molecular marker
نویسندگان [English]
3 Department of Agriculture, Payame Noor University, Iran
4 Department of Agriculture, Payame Noor University, I.R. Iran
چکیده [English]
Fennel (Foeniculum vulgare Mill.) is one of the well-known medicinal and aromatic plants. To determine variability between 16 Iranian Fennel ecotypes based on molecular markers, an experiment was carried out based on completely randomized design with three replications at Payame Noor University of Kermanshah, Iran, in 2014. Ecotypes were evaluated based on 15 ISSR primer markers. All of the ISSR primers showed 77 visible bands. The ISSR13 and ISSR10 primers had the most number of bands with 10 and 9 bands respectively. The mean polymorphic information content (PIC=0.36), marker index (MI= 1.83), Effective multiplex ratio (EMR= 4.98) and polymorphism percentage (91%) indices were calculated for all primers. Total genetic similarity based on these primers was 0.567 percent. Cluster analysis classified all ecotypes to three groups. This clustering was confirmed by principal coordinate (PCo) and analysis of molecular variance (AMOVA).
Genotypes were evaluated based on 15 ISSR primer markers. All of the ISSR primers showed 77 visible bands. The ISSR13 and ISSR10 primers had the most number of bands with 10 and 9 bands respectively. The mean polymorphic information content (PIC=0.36), marker index (MI= 1.83), Effective multiplex ratio (EMR= 4.98) and polymorphism percentage (91%) indices were calculated for all primers. Total genetic similarity based on these primers was 0.567 percent.
کلیدواژهها [English]
مطالعه تنوع ژنتیکی اکوتیپهای رازیانه با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR
محسن فرشادفر*، هومن شیروانی، مصطفی امجدیان و مهرانوش قلی پور
تهران، دانشگاه پیام نور، گروه کشاورزی
تاریخ دریافت: 26/8/95 تاریخ پذیرش: 13/8/96
چکیده
یکی از قدیمیترین گیاهان دارویی رازیانه (.Fueniculum vulgare Mill) میباشد که در طب سنتی کاربرد فراوان دارد. جهت تعیین میزان تنوع ژنتیکی بین اکوتیپهای مختلف رازیانه این تحقیق در دانشگاه پیام نور مرکز کرمانشاه انجام گرفت. 16 اکوتیپ با استفاده از 15 آغازگرISSR مورد ارزیابی قرار گرفت. آغازگرهای IS13 و IS10 به ترتیب با 10 و 9 باند بیشترین تعداد و آغازگر IS16 با 3 باند کمترین تعداد باند را تکثیر نمودند. میانگین درصد چند شکلی، محتوای اطلاعات چند شکلی (PIC)، شاخص نشانگری (MI) و شاخص نسبت چندگانه مؤثر (EMR) در بین اکوتیپهای مورد بررسی به ترتیب برابر 00/91 درصد، 36/0، 83/1 و 98/4 بود. میانگین شباهت ژنتیکی مشاهده شده براساس اطلاعات این نشانگرها برابر 567/0 بود. بیشترین تشابه را اکوتیپهای (اردبیل 1) با (اردبیل 2) و (تهران 2) با (لرستان) (85/0) و کمترین تشابه را ژنوتیپ (بانک ژن 2) با (کرمانشاه) و (هرمزگان 3) (55/0) داشت. نتایج حاصل از گروهبندی تجزیه خوشهای اکوتیپها را در3 گروه قرارداد که این نتیجه توسط تجزیه به مختصات اصلی تأیید گردید.
واژه های کلیدی: رازیانه، تنوع ژنتیکی، مارکر مولکولی،ISSR
* نویسنده مسئول، تلفن: 09183313221 ، پست الکترونیکی: m.farshadfar@pnu.ac.ir
مقدمه
رازیانه Foemiculum Vulgare Mill از مهمترین و قدیمیترین گیاهان دارویی و متعلق به خانواده چتریان Apiaceae میباشد که در تمام فارماکوپههای متعدد از آن به عنوان یک گیاه دارویی مهم یاد شده. میوه رازیانه دوکی شکل با دو انتهای باریک رنگ آن سبز یا قهوهای روشن است. تمام پیکر گیاه حاوی اسانس میباشد ولی میوه آن بیشترین میزان اسانس را داراست اسانس گیاه در ساختمانهای کانالی شکل که توسط سلولهای غدهای ایجاد شدهاند و در سراسر گیاه پراکندهاند وجود دارد بیشترین کانالها در پوسته دانه موجود است (8). مطالعات بر روی خواص دارویی رازیانه نشان داده است که اسانس این گیاه دارای فعالیت ضدمیکروبی و آنتیاکسیدانی قوی است (3). آگاهی تنوع ژنتیکی جمعیتها و ساختار جمعیتهای درون یک گونه نه تنها فرآیندهای تکامل و مکانسیم آن را بررسی میکند، بلکه اطلاعات مفیدی را در مورد حفاظت بیولوژیکی فراهم مینماید (10). یک رویکرد مهم در اصلاح نباتات افزایش تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپهای والدینی برای تلاقی است تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپهای والدینی معمولاً به وسیله تفاوتهای مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی صفات مهم اقتصادی و کمی ارزیابی میشود (15). توجه به این نکته مهم است که تعداد صفات مورفولوژیک اغلب محدود بوده و ممکن است ارتباط ژنتیکی حقیقی بین ژنوتیپها را به خوبی نشان ندهد. علاوه بر این وقتی صفات کمی بررسی میشوند مقدار زیادی نمونه برای ارزیابی ژنوتیپ لازم است (6). انواع مختلفی از نشانگرها در عرصه علوم ژنتیک ردهبندی و به نژادی بکار رفتهاند اصولاً کاربرد آنها تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد ولی هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند مطالعات در سطح جمعیت نشان میدهد که نشانگر DNA کارآیی زیادی در تشخیص تنوع در این سطح دارند و اطلاعات زیادی در تشخیص تنوع در این سطح را فراهم میکنند (13). نشانگر ISSR یک نشانگر مبتنی بر PCR است که میتواند تفاوتهای افراد با خویشاوندی را به سرعت از یکدیگر جدا کند و ثابت شده است که نشانگر مولکولی مفیدی در مطالعات انگشت نگاری ژنومی بررسیهای فیلوژنتیکی و نشانگذاری ژن است. این تکنیک از یک آغازگر منفرد طراحی شده براساس توالی زیرماهواره که در '5 یا '3 با 2 تا 4 نوکلئوتید انتخابی اضافه شده است استفاده میکند و برای طراحی آغازگر به اطلاع قبلی از ژنوم نیاز ندارد. نشانگر ISSR بهعلت طول نسبتاً بلندتر آغازگرها و دمای اتصال بالاتر قابل اطمینانتر از RAPD است و میتواند به طور گسترده خصوصاً برای ارزیابی ژرم پلاسم گیاهی و تنوع ژنتیکی استفاده شود (13). نشانگرهای ISSR برای آشکارسازی چند شکلی ژنتیکی بین نژادها از طریق تولید تعداد زیادی نشانگر میکروساتلایتی توزیع شده در سراسر ژنوم مفید هستند (1). در کشور ایران تحقیقات انجام شده در زمینه اصلاح گیاه رازیانه به نسبت اهمیتی که این گیاه دارویی در صنایع مختلف دارد، محدود میباشد. بنابراین انجام تحقیقات بیشتر به منظور دستیابی به ارقام اصلاح شده ضروری به نظر رسیده و تحقیق حاضر با هدف بررسی تنوع ژنتیکی در سطح مولکولی در اکوتیپهای مختلف رازیانه از مناطق مختلف ایران، انجام گرفت.
مواد و روشها
بهمنظور ارزیابی تنوع ژنتیکی با استفاده از نشانگر مولکولی ISSR تعداد 16 اکوتیپ رازیانه (Foeniculum vulgare) از بانک ژن مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور تهیه گردید. مشخصات مواد ژنتیکی مورد مطالعه، با ذکر کد اکوتیپ و محل دریافت یا جمعآوری در جدول 1 نشان داده شده است.
جدول 1- فهرست 16 اکوتیپ رازیانه انتخاب شده از بانک ژن منابع طبیعی
کد بانک ژن |
منطقه |
شماره |
کد بانک ژن |
منطقه |
شماره |
18870 |
تهران 2 |
9 |
13662 |
مازندران |
1 |
22084 |
سیستان و بلوچستان |
10 |
14584 |
کرمانشاه |
2 |
24482 |
هرمزگان 1 |
11 |
14650 |
لرستان |
3 |
25197 |
بانک ژن 1 |
12 |
14726 |
مرکزی |
4 |
26860 |
هرمزگان 2 |
13 |
15513 |
یزد |
5 |
26866 |
هرمزگان 3 |
14 |
18615 |
اردبیل 1 |
6 |
29667 |
قزوین |
15 |
18618 |
اردبیل 2 |
7 |
30406 |
بانک ژن 2 |
16 |
18869 |
تهران 1 |
8 |
استخراج DNA به روش CTAB تغییر یافته برای اکوتیپهای مورد بررسی در آزمایشگاه بیوتکنولوژی دانشگاه پیام نور مرکز کرمانشاه انجام گرفت (12). بعد از انتقال 20 تا 50 میلیگرم نمونه خرد شده با ازت مایع به تیوب، 800 میکرولیتر از بافر استخراج (4 گرم CTAB، 16/36 گرم NaCl، 15/3 گرم Tris-HCl، 48/1 گرم EDTA، 400 میکرولیتر b-mercaptoetchanol با ۸=pH) به تیوبها اضافه شد و به مدت یک ساعت نمونهها در حمام آبی با دمای ۶۵ درجه سانتی گراد قرار داده شدند. سپس به هر نمونه مقدار 800 میکرولیتر محلول کلروفرم-ایزوآمیل الکل (24:1) اضافه گردید و به مدت 2 دقیقه خوب به هم زده شد تا محلول داخل تیوب یکنواخت شود. پس از آن نمونهها را به مدت 10 دقیقه با 13000 دور در دقیقه، سانتریفیوژ و فاز رویی به یک تیوب تمیز منتقل گردید و به هر تیوب مقدار 600 میکرولیتر محلول ایزوپروپانول سرد اضافه و به مدت یک ساعت در فریزر در دمای ۲۰- درجه سانتی گراد قرار داده شدند. سپس تیوبها را به مدت 15 دقیقه با 13000 دور سانتریفیوژ گردید و بعد از آن فاز مایع به آرامی خالی و به هر تیوب مقدار 600 میکرولیتر اتانول 80 درصد سرد اضافه و یک سانتریفیوژ کوتاه صورت گرفت و به آرامی فاز مایع خالی شد (این مرحله دو بار تکرار گردید) در پایان نیز تیوبها را در دمای اتاق قرار گرفت تا خشک شوند و بعد به هر تیوب میزان 100 میکرولیتر آب دو بار تقطیر استریل اضافه گردید. بررسی کیفیت و کمیت DNA استخراج شده با استفاده از ژل 8/۰ درصد آگارز و دستگاه اسپکتوفتومتر صورت گرفت. واکنش زنجیرهای پلیمراز طبق جدول 2 صورت گرفت. چرخه حرارتی شامل یک مرحله واسرشت سازی اولیه در دمای ۹۵ درجه سانتیگراد و به مدت ۵ دقیقه و به دنبال آن ۳۵ چرخه حرارتی بود که در هر چرخه نیز، زمان و دمای واسرشتسازی به ترتیب ۳۰ ثانیه و ۹۵ درجه سانتیگراد، زمان اتصال آغازگر ۳۰ ثانیه و دمای آن برای هر آغازگر متفاوت بود. همچنین زمان و دمای توسعه رشته نیز به ترتیب ۶۰ ثانیه و ۷۲ درجه سانتیگراد بود. توسعه نهایی به مدت 5 دقیقه در دمای ۷۲ درجه سانتیگراد انجام شد. در این آزمایش از ژل آگارز 2 درصد با بافر واکنش TBE یک درصد استفاده شد. به منظور تزریق نمونه در ژل، ابتدا میزان ۵ میکرولیتر بافر نمونهگذاری به DNAهای تکثیر شده اضافه و سپس میزان 10 میکرولیتر از هر نمونه به درون چاهکهای ایجاد شده در ژل آگارز بارگزاری و با ولتاژ 100 و میزان ۵/۲ ساعت حرکت صورت گرفت و سپس ژل را جهت رنگآمیزی در محلول اتیدیوم برماید (یک میکروگرم در میکرولیتر) به مدت ۴۵-۳۰ دقیقه قرار داده و از دستگاه Gel Document جهت نمایان شده نوارها استفاده شد. محتوی اطلاعات چند شکلی (PIC= Polymorphic information content) از طریق ( رابطه 1:(PIC=1 محاسبه شد در اینجا p برابر با مجموع نوارهای هر لوکوس برای کلیه اکوتیپها است (5). همچنین شاخص نشانگری (Marker Index = MI) (از رابطه 2: MI= PIC × N× β) که N تعداد کل باندها و β نسبت چندشکلی برای هر آغازگر بود به دست آمد (9). شاخص نسبت چندگانه مؤثر (Effective multiplex ratio EMR=) از (رابطه 3: EMR= NPB × β) که از درصد چندشکلی (β) ضربدر تعداد نوارهای چندشکل (NPB) به دست آمد (7) محاسبه گردید. در پایان نیز با استفاده از نرم افزارهای Ntsys و DARwin 6 ماتریس تشابه، تجزیه خوشهای و تجزیه به مختصات اصلی (PCo) مورد ارزیابی قرار گرفت.
جدول ۲- اجزا واکنشISSR بهینه سازی شده
اجزا یک نمونه |
جهت تهیه ۲۰ میکرو لیتر |
آب دوبار تقطیر |
3/12 میکرو لیتر |
بافر PCR (10x) |
2 میکرو لیتر |
MgCl2 (50میلیمولار ) |
۵/۱ میکرو لیتر |
مخلوط نوکلئوتیدی (10 میلیمولار) |
۴/۰ میکرو لیتر |
آغازگر (10 میکرومولار) |
5/1 میکرو لیترهر یک |
Taq پلیمراز (5 واحد در میکرولیتر) |
۳/۰ میکرو لیتر |
DNA |
2 میکرو لیتر |
جمع |
20 میکرو لیتر |
نتایج
تنوع ژنتیکی اکوتیپهای رازیانه با استفاده از 15 آغازگر ISSR مورد بررسی قرار گرفت. آغازگرهای ISSR در مجموع توانستند 86 باند تولید کنند که از این تعداد، 7 باند یک شکل مشاهده شد و سایر باندها چند شکل بودند. میانگین تعداد باند تولید شده توسط هر آغازگر برای 16 اکوتیپ برابر 37/5 به دست آمد. آغازگرهای IS13 و IS10 به ترتیب با 10 و 9 باند بیشترین تعداد و آغازگر IS16 با 3 باند کمترین تعداد باند را تکثیر نمود. اکوتیپ (بانک ژن 1) بیشترین باند (68 باند) و اکوتیپ (بانک ژن 2) کمترین باند (30 باند) را در بین اکوتیپهای مورد بررسی داشتند شکل 1 الگوی باندی 16 اکوتیپ مورد بررسی به ترتیب با استفاده از آغازگر UBC869 را نشان میدهد.
نتایج به دست آمده برای آغازگرهای استفاده شده در جدول 3 ارائه شده است. میانگین درصد چند شکلی در بین اکوتیپهای مورد بررسی برابر 00/90 بود که درصد چند شکلی برای آغازگرهای UBC866 (50 درصد)، IS9 (60 درصد)، UBC864 (75 درصد) و IS14 (80 درصد) و برای سایر آغازگرها میزان چند شکلی برابر 100 درصد بود. میانگین محتوای اطلاعات چند شکلی (PIC) در آغازگرهای مورد بررسی برابر 36/0 بود که بیشترین میزان PIC مربوط به آغازگرهای UBC807 (48/0)، UBC844 (42/0)، IS16 (41 درصد)، UBC848 (40/0) و IS10 (40/0) بود که این آغازگرها بهتر از سایر آغازگرها بر اساس شاخص PIC توانست فاصله ژنتیکی اکوتیپها را مشخص کنند. آغازگر IS9 (15/0) با کمترین میزانPIC توانایی خوبی در جداسازی اکوتیپها نداشت. همچنین میانگین شاخصهای MI و EMR به ترتیب برابر 83/1 و 98/4 بود. بیشترین میزان MI و EMR را آغازگرهای IS10 و IS13 و کمترین میزان را آغازگرهای IS9 و UBC866 داشتند.
bp1500 |
bp500 |
bp100 |
شکل 1- تصویر ژل الکتروفورزی اکوتیپهای مورد بررسی برای آغازگر UBC869
جدول 3- تعداد مکان تکثیر شده، تعداد مکان چند شکل، درصد چند شکلی، PIC، MI و EMR در آغازگرهای مورد استفاده
کد آغازگر |
توالی آغازگر |
تعداد مکانهای تکثیر شده |
تعداد مکانهای چند شکل |
درصد چند شکلی |
PIC |
MI |
EMR |
|
UBC857 |
5'-ACACACACACACACACYG-3' |
00/8 |
00/8 |
100% |
33/0 |
62/2 |
00/8 |
|
UBC848 |
5'-CACACACACACACAARG-3' |
00/5 |
00/5 |
100% |
40/0 |
00/2 |
00/5 |
|
UBC869 |
5'-GTTGTTGTTGTTGTTGTT-3' |
00/4 |
00/4 |
100% |
36/0 |
42/1 |
00/4 |
|
IS15 |
5'- GGATGGATGGATGGAT-3' |
00/5 |
00/5 |
100% |
37/0 |
85/1 |
00/5 |
|
UBC866 |
5'-CTCCTCCTCCTCCTCCTC-3' |
00/6 |
00/3 |
50% |
24/0 |
36/0 |
50/1 |
|
UBC807 |
5'-AGAGAGAGAGAGAGAGT-3' |
00/4 |
00/4 |
100% |
48/0 |
91/1 |
00/4 |
|
UBC856 |
5'-CCGCCGCCGCCGCCGCCG-3' |
00/6 |
00/6 |
100% |
34/0 |
04/2 |
00/6 |
|
IS11 |
5'-ACACACACACACACACC-3' |
00/6 |
00/6 |
100% |
39/0 |
33/2 |
00/6 |
|
UBC844 |
5'-CTCTCTCTCTCTCTCTRC-3' |
00/6 |
00/6 |
100% |
42/0 |
53/2 |
00/6 |
|
IS14 |
5'- GACAGACAGACAGACA-3' |
00/5 |
00/4 |
80% |
36/0 |
15/1 |
20/3 |
|
IS9 |
5'- CTCTCTCTCTCTCTCTG-3' |
00/5 |
00/3 |
60% |
15/0 |
28/0 |
80/1 |
|
IS16 |
5'-DBDACACACACACACACA-3' |
00/3 |
00/3 |
100% |
41/0 |
22/1 |
00/3 |
|
IS13 |
5'- AGAGAGAGAGAGAGAGYT-3' |
00/10 |
00/10 |
100% |
33/0 |
34/3 |
00/10 |
|
IS10 |
5'- GAGAGAGAGAGAGAGARc-3' |
00/9 |
00/9 |
100% |
40/0 |
64/3 |
00/9 |
|
UBC864 |
5'-CCGCCGCCGCCGCCGCCT-3' |
00/4 |
00/3 |
75% |
36/0 |
80/0 |
25/2 |
|
میانگین |
|
73/5 |
27/5 |
91% |
36/0 |
83/1 |
98/4 |
|
Y=(C,T), V=(A,C,G), D=(A,G,T), B=(C,G,T)
محتوای اطلاعات چند شکلی (PIC)، شاخص نشانگری (MI) و نسبت چندگانه مؤثر (EMR)
بررسی میزان تشابه ژنتیکی بین اکوتیپها: تشابه ژنتیکی اکوتیپهای مورد بررسی با استفاده از ضریب تشابه دایس از 55/0 تا 85/0 متغیر بود (جدول 4)، میانگین تشابه بین اکوتیپها برابر 56/0 بود که پایین بودن تشابه ژنتیکی یاد شده نشاندهنده تنوعژنتیکی خوب و قابل قبولی در بین اکوتیپهای رازیانه بر اساس آغازگرهای مورد بررسی میباشد. بیشترین تشابه را اکوتیپهای (اردبیل 1) با (اردبیل 2) و (تهران 2) با (لرستان) (85/0) و کمترین تشابه را اکوتیپ (بانک ژن 2) با (کرمانشاه) و (هرمزگان 3) (55/0) داشت. نمودار توزیع فراوانی نشان داد که بیشترین فاصله در بین اکوتیپها در محدوده 29/0 و کمترین فاصله در 48/0 میباشد (شکل 2).
جدول 4- ماتریس تشابه اکوتیپها برای پرایمرهای ISSR استفاده شده بر اساس ضریب دایس
|
مازندران |
کرمانشاه |
لرستان |
مرکزی |
یزد |
اردبیل 1 |
اردبیل 2 |
تهران 1 |
تهران 2 |
سیستان |
هرمزگان 1 |
بانک ژن 1 |
هرمزگان 2 |
هرمزگان 3 |
قزوین |
بانک ژن 2 |
مازندران |
1 |
|||||||||||||||
کرمانشاه |
84/0 |
1 |
||||||||||||||
لرستان |
82/0 |
80/0 |
1 |
|||||||||||||
مرکزی |
81/0 |
76/0 |
80/0 |
1 |
||||||||||||
یزد |
77/0 |
75/0 |
85/0 |
77/0 |
1 |
|||||||||||
اردبیل 1 |
78/0 |
71/0 |
76/0 |
79/0 |
67/0 |
1 |
||||||||||
اردبیل 2 |
74/0 |
73/0 |
76/0 |
74/0 |
71/0 |
85/0 |
1 |
|||||||||
تهران 1 |
67/0 |
72/0 |
68/0 |
68/0 |
71/0 |
77/0 |
79/0 |
1 |
||||||||
تهران 2 |
81/0 |
75/0 |
85/0 |
80/0 |
80/0 |
66/0 |
67/0 |
64/0 |
1 |
|||||||
سیستان |
70/0 |
81/0 |
78/0 |
78/0 |
74/0 |
67/0 |
70/0 |
64/0 |
79/0 |
1 |
||||||
هرمزگان 1 |
69/0 |
75/0 |
71/0 |
74/0 |
75/0 |
68/0 |
65/0 |
82/0 |
72/0 |
73/0 |
1 |
|||||
بانک ژن 1 |
71/ |
69/0 |
68/0 |
73/0 |
67/0 |
70/0 |
76/0 |
73/0 |
68/0 |
68/0 |
68/0 |
1 |
||||
هرمزگان 2 |
70/0 |
69/0 |
71/0 |
71/0 |
68/0 |
74/0 |
80/0 |
84/0 |
66/0 |
70/0 |
75/0 |
84/0 |
1 |
|||
هرمزگان 3 |
70/0 |
74/0 |
66/0 |
66/0 |
66/0 |
75/0 |
72/0 |
83/0 |
66/0 |
72/0 |
79/0 |
76/0 |
84/0 |
1 |
||
قزوین |
74/0 |
73/0 |
72/0 |
72/0 |
71/0 |
69/0 |
75/0 |
79/0 |
68/0 |
74/0 |
78/0 |
78/0 |
78/0 |
78/0 |
1 |
|
بانک ژن 2 |
63/0 |
55/0 |
60/0 |
64/0 |
59/0 |
58/0 |
61/0 |
63/0 |
64/0 |
57/0 |
59/0 |
64/0 |
71/0 |
55/0 |
67/0 |
1 |
شکل 2- نمودار توزیع فراوانی فواصل ژنتیکی بین اکوتیپهای رازیانه
تجزیه خوشهای: دندروگرام حاصل از تجزیه خوشهای به روش UPGMA بر اساس ضریب تشابه دایس برای اکوتیپها در شکل 3 ارائه شده است. همچنان که ملاحظه میگردد اکوتیپها در 3 گروه قرار گرفتند. گروه اول شامل اکوتیپهای (مازندران)، (کرمانشاه)، (لرستان)، (مرکزی)، (یزد)، (تهران 2) و (سیستان و بلوچستان) بود. اکوتیپ (بانک ژن 2) به تنهایی در گروه دوم قرار گرفت. گروه سوم شامل 8 اکوتیپ (بانک ژن 2)، (اردبیل 2)، (تهران 1)، (هرمزگان 1)، (بانک ژن 1)، (هرمزگان 2)، (هرمزگان 3) و (قزوین) بود.
0 |
0.05 |
لرستان |
مرکزی |
یزد |
اردبیل1 |
اردبیل2 |
تهران1 |
تهران 2 |
سیستان |
هرمزگان1 |
بانک ژن1 |
هرمزگان2 |
هرمزگان3 |
قزوین |
بانک ژن2 |
19 |
17 |
22 |
18 |
21 |
23 |
20 |
28 |
25 |
27 |
26 |
24 |
29 |
کرمانشاه |
مازندران |
شکل 3- دندروگرام حاصل از داده های نشانگر ISSR برای اکوتیپهای مورد مطالعه
تجزیه به مختصات اصلی (PCo): بر اساس دادههای حاصل از آغازگرهای مورد بررسی تجزیه به مختصات اصلی برای اکوتیپها انجام شد، که نتایج نشان داد محور مختصات اول و دوم به ترتیب 51/20 و 27/17 درصد از واریانس موجود را توضیح دادند و در مجموع 87/37 درصد از واریانس با این دو محور بیان گردید. بر اساس مختصات اول و دوم دیاگرام پراکنشی اکوتیپها رسم گردید (شکل 4)، که این دیاگرام با نتایج تجزیه خوشهای کاملا مطابقت داشت و اکوتیپها به سه گروه تقسیم شدند.
بحث
با استفاده از آغازگرهای ISSR مشاهده گردید تنوع قابل
ملاحظهای در بین اکوتیپهای رازیانه وجود دارد که این موضوع تایید کننده مطالعات قبلی میباشد که در بین ژنوتیپها از نظر مولکولی تنوع وجود دارد. Bahmani و همکاران (2012) در مطالعهای بر روی 25 ژنوتیپ رازیانه ایران به منظور بررسی تنوع ژنتیکی آنها با استفاده از 10 نشانگر RAPD انجام دادند گزارش نمودند که رازیانههای ایران دارای تنوع ژنتیکی بالایی هستند و نشانگر RAPD به خوبی ژنوتیپهای رازیانه را بر اساس توزیع جغرافیایی و تشابهات اقلیمی از هم تفکیک کرده است (2).
محتوی اطلاعات چند شکلی (PIC)، یکی از شاخصهای مهم جهت مقایسه نشانگرهای مختلف، از نظر قدرت تمایز آنها به شمار میرود. مقادیر بالای این معیار، دلالت بر چندشکلی زیاد در یک جایگاه نشانگری دارد که در تفکیک و تمایز افراد نقش به سزایی دارد (11).
-.18 |
-.16 |
-.14 |
-.12 |
-.1 |
-.08 |
-.06 |
-.04 |
-.02 |
.02 |
.04 |
.06 |
.08 |
.1 |
.12 |
.14 |
.16 |
.3 |
.25 |
.2 |
.15 |
.1 |
.05 |
-.05 |
-.1 |
-.15 |
مازندران |
کرمانشاه |
لرستان |
مرکزی |
یزد |
اردبیل 1 |
اردبیل 2 |
تهران 1 |
تهران 2 |
سیستان |
هرمزگان 1 |
بانک ژن 1 |
هرمزگان 2 |
هرمزگان 3 |
قزوین |
بانک ژن 2 |
شکل 4- بای پلات اکوتیپها برای نشانگر ISSR بر اساس محور مختصات اصلی اول و دوم
در حالت کلی و بر اساس شاخص نشانگری (MI)، نسبت چندگانه مؤثر (EMR) و شاخص محتوی اطلاعات چند شکلی (PIC) مناسبترین آغازگرها برای بررسیهای رازیانه، آغازگرهای IS10، IS16، UBC844، UBC807 و UBC848 تعیین شد و پیشنهاد میگردد برای آنالیز مجموعه ژرم پلاسم دیگر اکوتیپهای رازیانه در تحقیقات بعدی استفاده گردند. Zahid و همکاران (2009) در مطالعهای که به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در گیاه رازیانه با استفاده از مارکرRAPD انجام دادند نتیجه گرفتند که از 30 پرایمر مورد استفاده 24 پرایمر دارای پلیمورفیسم میباشد(14).
Hasani و همکاران (2011) با انجام تحقیقی بر روی 30
نمونه بذر رازیانه جمع آوری شده از مناطق مختلف ایران و چندین کشور اروپایی به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم با استفاده از نشانگر مولکولی AFLP نتیجه گرفتند از مجموع 1127 نوار مشاهده شده، 250 نوار چند شکلی نشان داد (4).
میانگین تشابه بین اکوتیپها برابر 567/0 بود که پایین بودن تشابه ژنتیکی نشاندهنده تنوعژنتیکی بالا در بین اکوتیپهای رازیانه بر اساس آغازگرهای مورد بررسی میباشد. بر اساس تجزیه خوشهای اکوتیپها در سه گروه قرار گرفتند، که پراکنش اکوتیپها بر اساس تنوع ژنتیکی با تنوع جغرافیایی تطابق نداشت. شاید علت این موضوع جدایی منشاء جغرافیایی اکوتیپها و ایجاد و تجمع جهشهای ژنتیکی مجزا باشدکه باعث ایجاد تنوع در آنها نسبت به یکدیگر شده است. در حالی که در تعداد دیگری از اکوتیپها چنین تطابقی دیده نشده که این امر میتواند به دلیل منشاء مشترک، مهاجرت و انتقال باشد.
نتایج حاصل از تجزیه خوشهای با دیاگرام حاصل از پراکنش اکوتیپها بر اساس مقدار مختصات اول و دوم حاصل از تجزیه به مختصات اصلی مطابقت نشان داد. تجزیه به مختصات اصلی به عنوان روشی مکمل برای تجزیه خوشهای منجر به استفاده بهینه و استخراج حداکثر اطلاعات از دادههای مولکولی میشود. در مجموع بر اساس آغازگرهای مورد استفاده و با توجه به ماتریس تشابه، تجزیه کلاستر و تجزیه به مختصات اصلی پیشنهاد میگردد از اکوتیپهایی که حداکثر فاصله ژنتیکی بر اساس نشانگرهای مورد استفاده را داشتند در جهت استفاده از حداکثر هتروزیس در برنامههای اصلاحی استفاده شود. Hasani و همکاران (2011) در تحقیقی بر روی رازیانه با استفاده از نشانگر مولکولی AFLP گزارش کردند میزان شباهت ژنتیکی مشاهده شده براساس اطلاعات این نشانگر برابر 60 درصد بود (4).